Сәс нийә, рәнҝ нийә, сөз нийә…

23 мая, 2013 Азәрбајҹан, Диҝәр, Елми јениликләр, Етнографија

1. Елм – елмдәдир. Тәдгигат, арашдырма елмдәдир. Нәтиҹәләр елмдәдир. Бәшәриййәт елм әһатәсиндә, елмдәдир. Елми дәрәҹә, елми титул сондадыр.
2. Елм, дилчилик, тәбиәт вә ардыҹыл физики һаллар Каинат низамында олмаса иди, инсан бу мәфһумлары бу гәдәр дәгигликлә йаратмаг ҝүҹүнә малик ола биләрдими?
3. Инсан йаранышы, Каинатын еталонудур. Инсан кейфиййәт йох, чох йүксәк йараныш еталонудур. Нийәдир инсан? Еталон олмалы инсан.
4. Дүнйа “Сөздә” — дейил, сөзләдир. Сөз олмаса мәна йохдур, фикир йохдур, мәнтиг йохдур. Илкинин ” Илки” – йохдур.

5. Каинатын өлчү вә мигйасында Азәрбайҹан дили, дилчилийи о гәдәр зәнҝин олан бир дилдир ки, бу дилдә Нуһ, Хызыр, Зәрдүшт данышды Каинатын конструксийа вә механикасы дилчилийини бизим әразийә Азәрбайҹанлылара ҝәтириб чатдырды, бәхш етди. Онлар фәлсәфә, елм, астрономийа кими елми ҝәтирмәклә о елмләрдән йер үзү бәһрәләнди.
6. Бүтүн йүксәк елми мәтнләрин гыфылы мүәллиф, ачары исә охуҹулардыр.
7. Бүтүн һаллара, һәрәкәтләрә, буҹаглара, варлыглара бахдымса да онлары елмдә, елмләри исә онларын әһатәсиндә ҝөрдүм.
8. Мәнә нә лазымдыр?
Сәнә нә лазымдыр?
Она нә лазымдыр?
Бизә нә лазымдыр Елм
Каинатдан бәшәриййәтә
Јер үзүнә ҝөндәрилән бүтүн бир елм!

9. “А – һәрфи Каинат конструксийасыдыр. Алфавитин илк һәрфи дә “А” — дыр ”. Ики истинад хәтти бир мүтләгә истигамәтләнмәклә зирвәдә Ишыг ҝөстәрирсә(пирамида типи) “О” – ишыгдан (нурдан) йайылан төрәйән шүа, шөләдирсә ондан исә зәррәләр йайыларса биз А – зәрләрик (ишыгдан зәррә төрәйәр). А- зәр бәйдирсә вә сонда ҹандырса (ишығын ҹанлысыйыгса) она ҝөрә биз Азәрләрик. А — зәр – бәй — ҹанлыларыг. Јаранышын Нуһа гәдәр, Нуһдан сонра илкийик.
10. Һаралысан? – дейәндә инҹимәйәк. О, мәним “вәтән баламдыр, әразим торпаг пайымдыр Азәрбайҹанымдыр!”
11. Әразимиз вә өзүмүз Нуһа гәдәр, Нуһдан сонра һеч вахт әтрафымыза, халглара, мәдәниййәтләрә зийанкарлыгла, сахтакарлыгларла йанашмадыг. “О” – бизи, әразимизи туфандан Нуһа гәдәр, Нуһдан сонра һифз етди, горуду. Ишыгла, зәрлә йенә дә Ишыглы етди. Даш гайаларда (Ҝәмигайа, Гобустан, Азых мағарасы) йазылы етди, тарихләрә башланғыҹ етди.
12. Бүтүн бәшәриййәт, әразиләриндән асылы олмайараг ики һеҹалы сөз башланғыҹындан сөз – дейәр. “нә — нә”, “дә — дә”, “ба — ба”, “мә — мә”, вә с. тәләффүз едәр. Көрпәләрә биз инсанлармы о ики һеҹалы мәнтиги адлыглары мәнимсәдирик? Көклү олараг йох! О көрпәләр йер үзүндә һансы дили,
дилчилийи тәмсил едәрләр? Каинат дили, дилчилийини. Көрпәләрин илк ики һеҹалы сөзләрин тәләффүзү Каинат “дилчилик” Академийасынын мәзунларына бәнзәмирикми?
Будур Каинат дилчилик Академийасынын илк мәзунлары. Дил сәнин дейил, мәним дейил, бир халга, бир әразийә аид дейил.
13. Нийә, һамы шер йаза билмир?
Чүнки һамы о “тезлийин” һеҹасыны билмир.
Һамы нийә мусиги әсәри бәстәләйиб, мусиги аләтиндә вә маһны ифа едә билмир? Чүнки о да о аләмин “Тезлик” һеҹасыны билмир. Рәссам ҝөрдүйү предмети таблоларда бизә тәгдим едир. Чүнки рәссам, һейкәлтәраш рәнҝләр вә күтләләр “тезлийинин” һеҹасыны билир. Илаһиййат да беләдир. Каинатын илаһи “тезлийинә” уйғунлашан илаһиййат елминә йүксәлир. Бүтүн елмләрин “тезлик” һаллары Каинатдан сәсләнир.
14. Нийә сөз дейиб, сөзлә данышырыг? – билмирик.
Исти нийә, сойуг нийә? – билмирик.
Ҝүнәш, планет нийә? – билмирик.
Каинат, әтрафымызда бу планетләр нийә, — билмирик.
Күләк, туфан нийә? – билмирик
Од, вулкан, күл нийә? – билмирик.
Зәлзәлә, сунами нийә? – билмирик.
Океан, дәниз, сәһралар нийә? – билмирик
Су, булуд нийә? – билмирик
Дағ, дәрә нийә? – билмирик
Учмада гушлар, суларда балыглар нийә? – билмирик.
Гум, даш нийә? – билмирик
Хошбәхтлик, бәдбәхтлик нийә? – билмирик
Бу әрәфәдә, бу әсрдә йаранмышыг нийә? – билмирик.
Ишыгдан ҝәлмишик, һара гайыдаҹағыг? – билмирик.
Јарандығымызы билирик, бу ҝөркәмдә йаранмышыг нийә? – билмирик
Ҹәм планетләрин, һәрәкәт вериҹи әтрафында һәрәкәтдә олдуғуну нийә? – билмирик
Ат гачыр, тысбаға сүрүнүр нийә? – билмирик
Байгуш, йараса нийә? – билмирик
Гарангуш йерә йенмәз суйу су һөвзәләриндән учушда ичәр нийә? – билмирик
Инсан нийә билир, нәйи билмир нийә? – билмирик
Бунлар физиоложи, биоложи, тәбиәт һадисәләридир? Ҝөрәсән нийә? – билмирик
Чүнки билмәк истәмирик ки, билмирик
15. Јаранаҹаг дүшүнәҹәкдир, өлүб бу дүнйадан көчсә дә дүшүнәҹәкдир. Чүнки бүтүн аләмләр дүшүнҹә үстүндә бир дүшүнҹәдир.
Каинатын 15 милйард илдир дүшүнүр 4.5 милйард илдир ҝүнәшлә әтрафында олан планетләр дүшүнүр. Дүшүнҹәләр олмаса иди һәрәкәтләр олмайаҹагды.
Јаддашы да дүшүнҹәсиндәдир Овалын, О Каинатын.
16. Инсан инсандан ағыллыдыр. Инсанлар, инсанлардан ағыллыдыр. Ҹәм Бәшәриййәт ағыллыдыр. Каинат билҝиләрин, билдикләримизин “ағыл” мәркәзидир.
Өз ағлын, ағыллардан ағыллыдыр. Елми арашдырман, елми кәшфин ағыллар үчүн ағыллыдыр.
Ағылларда ағыл вар. Ағыл – ағдыр, Ағ – дандыр, Ағ – ишыгдандыр, һәр йараныш ағыллыдыр.
17. Өзүмүздә — өзүмүзү,
Өзүмүзлә — өзүмүзү,
Өзүмүз – өзүмүздә,
Каинат Јараданы таныйаг!
18. Азәрбайҹан дилиндә, дилчилийиндә чох бөйүк мәналы сөзләрдән бири “һәким йохламасыдыр”
(мүайинә сөзү сонрадан әлавә олараг, ишләнмәйә башлайыб).
Хәстәһал инсан, һәкимә мүраҹиәт етдикдә бир сөз ишләдир “һәким йохласын” йәни һәким йохласын, йох етсин, сыфырлашдырылсын.
19. Өлүм вар, өлүмдүр!
Өлүм вар, өлүнмүр
Өлүм вар, зүлмдүр
Өлүм вар, өлүмә йалварыш,
Өлүмү чағырышдыр (Әзраилә йалварыш)
Өлүм вар, сойугдур.
Өлүм вар, раһатдыр!
Өлүм вар, дедим! Амма өлүм йохдур!
Јаранышдан бәхш олунмуш пак ишыг пайы илә, Јарадана гайыдыш өлүмсүздүр!
20. “Фәлсәфә” – илк инсанын нәзакәтли дүшүнҹә вә давранышынын нәтиҹәсиндә мейдана чыхды.
Фәлсәфә нәзакәтли дүшүнҹәнин вә нәзакәтин өзүндә ҹәм олуб, будур фәлсәфә, фәлсәфә ҹәһәтләрдә дейил.
21. Билиб, билиб, билмәрик!
Билдикҹә билмәдикләримизи ахтарыб, биләрик. Тапдыгҹа йенә дә биләрик ки, билмәрик. Киминсә йох, өз мәнтиги фикримиздә ахтарсаг, биләрик. Ахтара – ахтара биләрик, дүшүнә — дүшүнә биләрик.
Дүшүнүб Каинатдан айырыб бәхш етдийи елмләрин мүтләгини биләрик. Елмләр “Ондадыр”, Она ҹан атмасаг, билмәдикләримизи билмәрик!
22. Ән бөйүк мәбәддир мәктәбләр, бир дә елм! Ән бөйүк мәбәддир тәдгигат, бир дә елм! Ән бөйүк мәбәддир Каинат, бир дә елм!
23. Каш елм мәбәдләри бир ары пәтәйинә, бир гарышга йувасына бәнзәр олайды. Ҝәлән елмә, тәдгигата йенилик ҝәтирәйди. Ҝәтирмәйәнләр о мәбәд гапысындан кечмәйә иди.
24. Бүтүн һал башланғыҹлары бир илкин нөгтә башланғыҹындан башлайыр. Неҹә ки, бөйүк партлайышдан Каинатлар йаранды. Каинатда планетләр бир симметрик дүзүлүшдә олду.
Илк партлайышын сәси Каинатда варлыглары вә һәр һәрәкәти “сәслә” мүшайәт едән тәмәл йаддаш олду!
Илк Јер инсанындан сөзләр, сәсләр вә әтраф сәсләр Каинатын сәс тезлийинә уйғун олараг, “сәслә” сәсләндирилди. Ҹүмләләр Каинатдакы планетләрин симметрик дүзүлүшү, сөзләр васитәсилә сәсләндирдийимиз “сәс” исә Каинатын тәмәл – йаддаш сәсидир. Инсанлар сөзләри она ҝөрә сәсләрлә тәләффүз едирләр ки, Каинатын тәмәл – сәс тезлийинә уйғун сәсләнсин.
Амма бир һал да будур ки, Јер планетиндә сәсләнән бүтүн сәсләр вә о ҹүмләдән машын – механизмләрин, мүсигиләрин, күләйин, гушларын, далғаларын, суларын, ағаҹ – колларын, мешәләрин сәсләри рәнҝләрин, ишыгларын вә с. һамысы һамымыза танышдыр. Бунларын һамысыны инсан тәбиәтә — Јер үзүнә бәхш едә билмәз.
Рәнҝләр, мәсафә билдириши, сәсләри исә Каинатла һәмаһәнҝ сәс тезлийидир!
Бунларын ҹәми Каинатын ҹәм тәмәл сәси вә тәмәл рәнҝидир! Каинатдан тәйинләшдийиндән Јер үзүндә сәсләр, рәнҝләр, вәһдәтләр, ишыглар инсанлар әһатәсиндә бизә әзиздир!