Buta, açar

İlkdən, Azərbaycan ərazisində, Azərlərdən (Dünya tufanından xilas olduqdan sonrakı mərhələlərdə), ilk daş yazılar piktoqraflar, ilk əlifba, simvollar Gəmi qayada (Nuh Çıxan), Daş kitabələrdə, daşlara döymə üsulu ilə, tarixləşdiriblər!
Bu daş yazı simvollarında, əsasən Doqquz “Səmavi işarələr”, özünə məxsus yer tuturdu və eyni zamanda Sirli Aləmlərə, “daxil olma”, dərk etmək üçün, mühüm işarələrin, mə’nalarını daşıyırdı!

 O, simvollar sistemləşdirilmiş şəkildə, biri-birini tamamlama və biri-biri arasında bir vəhdətlilik, ardıcıllıq daşıyırdı!
Mə’na və funksionallığını dəqiq bildiklərindən, onları bir ad, “Qu-Ş, dili” kimi, (Qu-İşıq, Ş-isə, istilik, həyatilik əlaməti kimi), xarakterizə olunurdu!
Onlardan, əsas doqquz İşarələrdən:

Dörd bucaq,
Üç bucaq,
Romb,
Dairə,
Oval,
Günəş (rəmzi),
Spiral,
Svastika (Kainat, dördə bölünüb, Dörddədir),
Səkkiz  bucaq (iki dörd bucağı, üst-üstə, çəpinə qoymaqla), 
Buta!
Buta- isə, Doqquz İlahi, Kainat həndəsi simvol işarələrinun “sirli”, açarı idi!
İçəri şəhər daxilində inşa edilən Günəş Mə’bədi, (“Qız Qalası”), İçəri şəhər mərkəzinə doğru deyil, Qala (Qa, yenə də, İşıq), divarına yaxın olması, “Eksentrik, Buta”- nəzəriyyəsini əsas götürərək, Günəş hesabatlarının, göstəricisi idi!
“Eksentrik, Buta”- o mə’nanı daşıyırdı ki, bütün hesabatlar, Günəşdə son olmayan, sona çata bilməyən, dayanmayan, tükənməyən “İşıq simvol” kimi, xarakterizə olunurdu!
Sonrakı tarixi mərhələlərdə, Azər simvollarlndan (bir çox ərazilərdə), “İşıq Simvol” – kimi, Müqəddəs işarələr kimi, Dövlətlərdə, (dövlət atributları), İşıq rəmzlər kimi, istifadə olunurdu!
Necə ki, Uzaq Şərqdə, “Buta, Eksentrik”- nəzəriyyəsini bilərək, o simvollardan biri olan “Butanı”, – (Инь), (Янь), кими adlandırıb, bu simvolu aparıcı, Kainat, İşıq, Yaranış, “kişi”, “qadın”, canlıların törəmə, törədicisi kimi xerakterizə edirdilər!
Qeyd:
Bütün Riyazi ədədlər, Həndəsi quruluşlardan törədi!

Vahid Rzaev.

06.09.2015-ci il