Şəhər içərisində Şəhər, “İçəri Şəhər”…

Şəhər içərisində Şəhər, “İçəri Şəhər”…

Bu ərəfədə gördüyümüz, İşəri Şəhər, ancaq Günəş Mə’bədi (Qız Qalasından) ibarət deyil!
Əgər ki, Günəş Mə’bədi – “Qız Qalasını”, tədqiq etmək istəyiriksə, onda bütün “İşəri Şəhər”-i, Qala Divarlarını, daşlarının sayını, Bürclərinin sayını, tədqiq etmək məcburiyyətində, olmalıyıq!
Necə ki, o, “Şəhərin”, inşa edilməsi zəruriyyətinin, halından irəli gəldiyini, araşdıraq!
İndi adlandırdığımız, “İçəri Şəhər”, “İşıq şəhəri, Günəş şəhəri” – adlandırılırdı.
Necə ki, “İçəri Şəhər”, Bakıda, Şəhər içərisində, bir, Şəhər idi.
Şəhər içərisindəki, bu şəhər, “Elm şəhəri”, “Elm mə’bədləri”, adlandırılırdı!
Bu şəhərin arxitekturası, Günəş modelinin, mə’nasını daşıyırdı. 
Qala Divarları, elementlərinə daxil edilmiş “yarım dairə”, bürclər, çıxıntılar, Günəşin, Sferik İşıq saçma, vaxtının, anının, əks elətdiricisi kimi, inşa edılirdı.
Qoşa qala “qapısı”- çox maraqlı bir yaddaş anlayışı idi. 
O, qapı, Şımal səmtini bildirməklə, belə bir anlam daşıyırdı ki, “Elm şəhərinin iki qapısı var, Birindən daxil olub, elm öyrənərsən, İkinci qapıdan, o, Elmi, öyrənib çıxarsan. Sağ qapıdan daxil olarsan, Sol qapıdan, çıxarsan”.
Qala daxili, “İçəri şəhər”, daxilində olan bütün Elm, tədris Mə’bədləri, dörd sahəyə (sektorlara) ayrılmışdı.
Şimal qapısı – (qoşa qapı) Fəlsəfəyə, 
Şərq səmti – həndəsə, riyaziyata, 
Cənub səmti – Astronimita, Qərb səmti – Biologiya, Təbiətşünaslığa, ayrılmışdı!
Müəllümlər (əslində isə, “Mu- alım”, ifədəsundə idi, yə’ni ki, ondan, o Mualımdan, “Mu”- işıq daşıyıcısı, “alım” – isə, ondan öyrənim, mənimsəyim, kimi, xarakterizə olunurdu. 
(“Mu”- qitəsi də, elm İşıq qitəsi kimi, tanınardı. Amma İşıq elmini o həddə gətirdilər ki, İşıq qədərini, Prizmalardan, dayaqlar arasından (obelisk) çox güclü İşıq ötürücülüyə, nail oldular. Amma, o İşığı, hədlərdən artıq olaraq, bir yerə yönəltmək nəticəsində, partlayış yarandı, elə o partlayış da, “Mu” Qitəsini, sular altına qərq etdi) 
O, Mualımlar, ailələri ilə, elə həmin şəhər daxilində, “İçəri şəhər”, daxilində, yaşayırdılar. 
Onları fərqləndirən, tanınması üçün, onlar, Ağ şalvarda, olardılar. Onların o, geyim tərzərinə görə, “İçəri Şəhərdə”, müəllim olduqları, bilinirdi!
Qala divirlarında, üst sahəsindəki bütün çıxıntılar, hesabatlar idi.
O, çıxıntılar mərhələləri, müddətləri, bildirirdilər.
Çox-çox sonrakı mərhələlərdə, Elm mə’bədləri, dağıdılmağa başlandıqda, Elm şəhərinin, Cənub divarları da, dağıntılara mə’ruz qaldı. 
O, müəllimlər də, ailələri ilə birlikdə, sıxışdırılırdılar.
Elm şəhəri daxilində, bir qanun, bir anlayış, hökm sürürdü, bu, “Elm – Elmlərin içərisindədir. Elmlər, biri-birini tamamlamaqdadır!”.
Yə’ni ki, O, Elmi, hər-hansı bir Elmi, öyrənmək isəyirsənsə, onu bütün olan elmlər içərisindən, arasından, öyrənmək olar!
“Qız qalasını”, tədqiq etmək üçün, bütün qala divarları, hündürlük və enlər nəzərə alına bilər.
Qala sahəsi və qapıları, Günəş mə’bədi daxulində, və xaricində, bir arxitektura, düyününə yığılıb.
Qız qalasının, bir neçə elementini öyrənməklə, o başlanğıc olar.
Amma, bütün anlamları qapılarda, bürclərdə (qəribədir ki, yarım dairə qala çıxıntılarına da, o dövr qala bürcü deyilirdi) tədqiq etmək olar!
O vaxtlar, necə deyilmişdirsə, bu gün də, aktual olaraq qalır ki, “Elm – Elmlərin içərisindədir, Elmlər, biri-birini tamamlamaqdadır!”.
İçəri Şəhər, Elm mə’bədinin iki Qapısı, ilkdən belə quruldu.
Bir qapıdan sağ çuyinlə daxil olarsan, Elm öyrənərsən, o biri qapısından, Sağ çiyinlə də, o, Elm mə’bədindən çıxaran, mənimsədiyin Elmi, apararsan!”.

Vahid Rzaev.

Fb.09.08.2017