Бүрҹләр илк тәгвимләрдир
Тарихи мәрһәләләрдә Һәзрәти Нуһ дөврү туфаны баш вермишдир. Тарихи туфан вә о туфандан хилас олмуш инсанлар, бөjүк инам вә инанҹ башланғыҹына бир даһа аддымлар атмаға давам етдиләр.Һәзрәти Нуһ дөврү туфаны вә о туфандан хиласы о дөвр инсанлар jаддашларында сахламагла бәрабәр, о дөврү дашларда, гаjаларда, китабәләрдә ишарәләрлә тарихләшдирдиләр.
Онунла jанашы, о хилас дөврүнү Хиласкарла jаддашларда сахлаjараг Ҝүнәш мә’бәдләри инша едәрәк, ахар сулара, торпаға, гаjалара, дағлара бир хиласкар кими бахараг онлары, мүгәддәслик кими дәjәрләндирирдиләр.
Сонракы тарихи мәрһәләләрдә инсанлар бәшәр өвладынын бу дүнjаjа ҝәлиш башланғыҹыны су илә, бу jер аләминдән гаjыдышыны да су сонлуғу илә jаддашлашдырдылар.
Хилас олмуш о инсанлар ҝөj гүббәсини, сәманы, Ҝүнәши бир хиласкар, рәһимли, меһрибан кими биләрәк ҝөjләрә үмидлә бахараг, инамла бахараг белә бир гәнаәтә ҝәлә билдиләр ки, Хилас едән, Хилас едиҹи, Хиласкар, Хилас олунмушлар. Јә’ни, Хилас едән Тенгри, Хилас едиҹи Һәзрәти Нуһ Нуру, Хиласкар Ишыг, әтрафда дашлар, гаjалар, Хилас олунмушлар исә: — инсанлар. Бу бөjүк инанҹын бир даһа башланғыҹы вә давамы иди.
Бөjүк инанҹа гаjытмаг, ону горумаг о дөвр үчүн зәрури иди. Чүнки, туфандан әввәл инсанларын jер үзүндә бири-биринә пис сахтакарлығы, мүнасибәти, зиjанкар, мәһведиҹи давранышынын сону вә агибәти иди. О дөвр туфан әрәфәси вә туфандан сонракы әрәфә инсанлара Ҝөj гүббәси, Ҝөj гүббәсиндә һәрәкәтдә олан симметрик улдузлар гурулушу мүәjjән дөврү әһатә едәрәк jер һәjатыны әкин-бичин, суварма, мәһсул jығма, торпағын динҹә кечдиjи әрәфәләри, сәма ҹисимләри jә’ни улдузлар топлумунун симметрик гурулушуна бахараг онлара, әрәфәjә уjғун давранырдылар. Бу даһа доғрусу “тәгвими” әвәз едирди.
Ҝөj гүббәсиндә олан улдузлар гурулушу һеч вахт ардыҹыллығы позулмадан һәрәкәт етдиjиндән о, симметрик улдузлар топлусуна “бүрҹ” – зирвә, ардыҹыллығы позулмаjан, бир ардыҹыл һәрәкәт вә һәрәкәт вериҹи кими гәбул едирдиләр.
Хилас олмуш инсанлар су чәкилдикдән сонракы мәрһәләләрдә jашаjыш мәскәнләри инша етмәjә башладылар. Онунла jанашы сонракы мәрһәләләрдә мә’бәдләр, Ишыг мә’бәди, тәшәккүр мә’бәди инша етмәjә башладылар. Иншаата вә архитектураjа дөрд елемент jә’ни дөрд күнҹ елементи сахланылды. О, үч күнҹ Ҝүнәшы мүшаһидә етмәк, дөрдүнҹү күнҹ Шимал күнҹү чағырыш күнҹү кими билинирди. Бу ҝүнәшин чыхма вә батма траjекториjасындакы ҝүнәшин һәрәкәтини билдирир. Мә’бәд дахили Ҝөj гүббәси елементи (сонралар күмбәз) мәркәзиндә олан бешинҹи елемент (о күмбәз ки, пычылдасан о, һәр тәрәфдә бәрабәр сәс тезлиjиндә ешидиләндир ки, “сән пычылдасан да О, Каинат Саһиби сәни ешидәндир”) анламы дашымагла инша едирдиләр.
Тарихдә Һәзрәти Нуһ дөврү туфаны мөвҹуддур. Туфан әрәфәсиндә галын гара булудлар арасында о дөвр инсанлар хиласа Ҝүнәш Ишығыны ахтарырдылар. Ҝүнәш ҝөрүнсә әҝәр гара булудлар чәкиләҹәкдир (сонралар инсанлар халг арасында “башымызын үстүнү гара булудлар алыб” ифадәсини ишләдәрдиләр) чағырышы илә сәмада ҝүнәш ишығыны ахтарырдылар.
Туфандан хилас олмуш о инсанлара бир инам вә инанҹ галды ки “биз суда, судан су илә хилас олдуг” jаддашы илә әрәфәни jаддаш етдиләр (чүнки тәгвим jох иди).
Бәс о туфан һансы әрәфәдә баш верди ки, о әрәфәни һансы әламәтлә jаддаш етдиләр? О әрәфәни Ҝөj гүббәсиндә ҝөрүнән улдузлар гурулушуну “Су төкүлән, Су әрәфәси” кими jад едәрәк, о бүрҹү “Су төкән, Су төкүлән” әрәфә кими геjд едиб о әрәфәдә, Ҝөj гүббәсиндә, ҝөj ҹисминә ад вердиләр. Бәс бу һансы әрәфәдә баш верди? Туфан 11-18 феврал (феврал сонракы мәрһәләләрдә аjлара верилән аддыр) әрәфәсиндә jә’ни Су төкән бүрҹү Гафгаз әразисини әһатә едән дөврү jаддаш етдиләр. Јанвар-феврал аjы әрәфәсиндә “Су төкән” бүрҹү Гафгаз әразисиндән мүшаһидә едилир. Азәрбаjҹанда 18-21 март Гоч бүрҹүндәки ҝүнләри баjрамла шадjаналыгла jад едәрәк, бу әрәфәни jер аләминдә һәjатын башланма дөврү кими геjд едибләр.
Бахмаjараг ки, чох-чох сонракы әрәфәдә тарихи туфан 11-18 феврал аjы әрәфәсиндә баш вердиjиндән, мин илләрлә, әсрләрлә Азәрбаjҹан вә Нахчыван әразисиндә мәскунлашан инсанлар jаддашлардан-jаддашлара чатдырараг о әрәфәни Бөjүк чиллә, Кичик чиллә әрәфәси илә вә Хыдыр баjрамы кими jад едибләр вә инсанларын бу әрәфәдә судан хиласы кими тарихләшдирибләр. Хыдыр бир баjрам кими jад едиләрәк о ҝүнләр дәнли биткиләр тохумларыны саҹларда говурараг о кечмиш әрәфәни jә’ни су чәкилмәjә, соjуглар чәкилмәjә башлаjан әрәфәдә торпаг истинәр, дәнли биткиләр ҝөjәрмәjә башлаjар ки, инсанлар севинҹлә, садлыгла jад едибләр.
Мүхтәлиф дөврләрдә Азәрбаjҹана, Нахчывана һәрби jүрүшләр едиләрәк вә тарихи мәрһәләләрдә мүхтәлиф миф, әсатир, рәваjәт, нағылларла о һәгиги тарихи мәрһәлә вә әразини өзҝәнинкиләшдирмәк ҹәһдләри баш вериб.
Бахмаjараг ки, Азәрбаjҹанда, Нахчыванда Һәзрәти Нуһун мәзары вә мәгбәрәси чох-чох гәдим тарихләрдә, сәмави китабларда Пеjғәмбәрләр тәрәфиндән бәшәриjjәтә билҝиләр верибләр.
Мүхтәлиф уjдурма тарих, адлыг вә әрази фалсификасиjалары һәлә дә раст ҝәлмәкдәдир. Амма тарихи мәрһәләләрдә, гәдим дүнjа тарихиндә, шәхсиjjәтләри, хиласкарлары, сәмави китабларын jер үзүнә ҝәлмә мәрһәләси вә әразиси тәкзиб едилмәз тарихи бир фактлардыр. Она ҝөрә ки, о мәрһәләләрин, о хиласкарларын, о сәмави китабларын jер үзүнә бәшәриjjәтә чатдырылмасына вә бәргәрар олмасына даһа Али олан Саһиб мөвҹуддур вә әбәди дә мөвҹуд олаҹагдыр. О Һәмишәдир, инсанлар исә гаjыдандыр.
Нә гәдәр бәшәр ҝәлди jер үзүнә, нә гәдәр бәшәр гаjытды jер үзүндән, Сәмалардан jер үзүнә ҝөндәрилән билҝиләр, әразиләр дәjишдими? Саһиби мүтләг Бахышы, Саһиб мүтләг бәргәрары дәjишәрми? Инсан jер дәjишәндир, әрази jер дәjишмәздир.
Ваһид Рзаjев
