ДИЛИН ЈАРАДЫЛМАСЫНА ДАИР ИЛАҺИ НӘЗӘРИЈЈӘ

Фикрәт РЗАЈЕВ,  Ваһид РЗАЈЕВ

Һазыркы китабын әлjазмасы илә таныш оланлардан бириси дә Туси адына Азәрбаjҹан Дөвләт Педагожи Университетинин профессору, “Үмуми дилчилик” кафедрасынын мүдири Афат Гурбанов олмушдур. Онун мәсләһәти илә бу китабын сонлуғуна әлавә олараг гардашым Ваһид илә бирликдә jаздығымыз “Дилин jарадылмасына даир Илаһи нәзәриjjә” мөвзусу да дахил едилмишдир. Һәр икимиз профессор Афат Гурбанова мәсләһәтләринә ҝөрә дәрин миннәтдарлыгларымызы билдиририк.

Јазылары охуjуб мүәjjән коррексиjалар етдиjинә ҝөрә мүәллиф иш jолдашы, Азәрбаjҹан Елми-Тәдгигат вә Лаjиһә-Конструктор Нефт Машынгаjырма Институтунун әмәкдашы Гәдиров Бәһҹәт Шүкүр оғлуна өз миннәтдарлығыны билдирир.

Мүәллиф:13.09.2001

 

ДИЛИН ЈАРАДЫЛМАСЫНА ДАИР  ИЛАҺИ НӘЗӘРИЈЈӘ

 

Дилчилик елми үзрә тәдгигатларын апарылмасы онун башга проблемләринин һәлли илә jанашы һәм дә она ҝөрә ваҹибдир ки, бәшәриjjәтин нә вахт вә неҹә данышмағы өjрәндиjи аjдынлашсын, инсан өз варлығыны дәрк етсин, өзүнүн дә, дүнjасынын да мөвҹуд олдуғу Каинатын сирләринә бәләд олсун.

 Она ҝөрә дә, дилин мәншәjинә даир алимләр та гәдимләрдән бәри бир сыра мүхтәлиф нәзәриjjәләр ирәли сүрмүшләр. Вахтилә дилин jаранмасына даир сәс тәглиди (jамсылама) нәзәриjjәси, нидалар нәзәриjjәси, иҹтимаи разылашмалар нәзәриjjәси, жестләр нәзәриjjәси, әмәк һычгырыглары нәзәриjjәси вә диҝәр нәзәриjjәләр ирәли сүрүлмүшдү. Дилләрин инкишафындакы бә`зи истигамәтләри аjдынлашдырмаг үчүн бу нәзәриjjәләр мүәjjән әһәмиjjәт кәсб етмишләр, лакин үмуми һалда дилин jаранмасынын әсас гаjнаглары олмамышлар. Онлары алимләр дилчилик әдәбиjjатында ҝениш ишыгландырмыш вә тутарлы тәнгид едәрәк ҝөстәрмишләр ки, һәр шеjдән әввәл дилин, данышығын саһиби инсанын өзү вә ҹәмиjjәтдир; дилин jарадылышы бунларла әлагәләндирилмәлидир.Дүнjа халгларынын әксәри дилин илаһи гүввә тәрәфиндән jарадылдығыны һаглы олараг сөjләjирләр. Лакин бу, индиjә гәдәр өзләринин уjдурдуғу геjри-ҹидди фикир вә дини әфсанәләрә сөjкәндиjиндән, елм бунлары һеч ҹүр гә`бул едә билмәзди. Һәм дә Јер үзүндә кечмишдә вә һазырда мүхтәлиф динләрин jаjылмағына бахмаjараг, онлар индиjә гәдәр системләшдирилиб үмуми бир Илаһиjjат Елми сәвиjjәсинә галдырылмамышдыр. Әслиндә онлар һәм еһкам характери дашыjыр, һәм дә бунун үчүн әлдә олан әдәбиjjат дилин мәншәjинин тә`jин едилмәси кими мүрәккәб мәсәләнин тәдгиг едилиб ишыгландырылмасы үчүн кифаjәт етмирди. Она ҝөрә дә, дилчи-философлар тарихән дини ҝөрүшләрдән аjрылыб дилин тәбиәт тәрәфиндән jарадылдығыны да сөjләмишләр. Бу да геjри-елмидир. Чүнки, “тәбиәт” дедикдә, jалныз Јер күрәсиндәки вә атмосфериндәки варлыгларын, онларын һалларынын, һәрәкәтләринин вә бунларда ҝедән просесләрин өз араларында вәһдәтдә мөвҹудлуғу баша дүшүлүрдү. Бунлар исә Каинатын, ондакы һәрәкәтләрин Вәһдәт Ахынындан аjры деjилдирләр, әлаһиддәлик тәшкил етмирләр. Демәли, дил вә онун jарадылышы һәм дә Каинатла, ондакы варлыгларла, һадисәләрлә, һәрәкәт вә просесләрлә әлагәләндирилмәлидир.

Һазырда Јер үзүндә дилин әмәлә ҝәлмәсинә даир әсасән диалектик-материалист нәзәриjjә гә`бул едилмишдир. О, инсанын, ҹәмиjjәтин jаранмасы тарихинә әсасланыр вә ҝөстәрилир ки, инсан һеjванлар аләминдән jаранмышдыр, онун jарадылышында әмәк әсас амил олмушдур. Бу нәзәриjjә узагдан ҹәлбедиҹи ҝөрүнсә дә, ҝерчәклиjи, тарихи һәгигәтләри өзүндә чох да дүзҝүн вә там әкс етдирмир вә дилчилиjин өзүнә сөjкәнмәмишдир. Чүнки, бу нәзәриjjәни ирәли сүрән даһи философ-алим Ф. Енҝелс вә онун тәрәфдарлары jалныз Јер үзәриндәки тәбиәти бир театр сәһнәси кими гә`бул етмиш, санки тәбиәтдәки дахили һадисәләри ҝөрмүш, онлары тәһлил етмиш, лакин сәһнәархасы һал вә һадисәләри сезиб гиjмәтләндирә билмәмишләр. Бунун үчүн лазымы әдәбиjjат да о вахтлар jох дәрәҹәсиндә иди. Һәм дә бу нәзәриjjәнин ирәли сүрүлдүjү ХIХ әсрдәки елмин үмуми инкишаф сәвиjjәси индикиндән чох ашағы олмушдур. Бахмаjараг ки, ХХ әсрдә физикләр атому вә онун һиссәҹикләринин һәрәкәтләрини хүсуси гурғуларда сүр`әтләндирәрәк вә бир-бири илә тоггушдурараг, даһа кичик һиссәҹикләрә аjыра билмишләр, материалистләр материjанын өзүнүн нә ҹүр jарандығыны вә нәдән ибарәт олдуғуну һәлә дә ахыра гәдәр аjдынлашдыра билмәjибләр. Һәм дә материалистләр Мүгәддәс Китабларын, о ҹүмләдән Гуранын, Библиjанын ади инсан сөзләри илә, инсан дили, данышығы илә Ҝөjләрдән Ҝөндәрилдиjинә вә о заманлара ҝөрә jүксәк бәдииликләрә малик олдугларына да фикир вермәмишләр.

Демәли, дилин мәншәjинин дүзҝүн тә`jин едилмәси бу ҝүн дә проблем олан ашағыдакы суаллара ҹаваб тапылдыгдан сонра мүмкүн олаҹаг:

— Јер планетиндә вә Каинатда һәjат әслиндә нә ҹүр Јарадылмышдыр?

— Бизләрә Јер инсаны кими jахшыҹа мә`лум олан биоложи варлыглар нә ҹүр вә ниjә Јарадылмышдыр?

— Каинатда дил, дүшүнҹә, ешитмә габилиjjәти тәкҹә биоложи инсанамы мәхсусдур?

— Дилин әсас ваһидләриндән олан сөзләр үмуми Каинат Вәһдәти ганунлары илә узлашырмы?

 — Дилләри кимләр вә неҹә jарадыб?

Нә гәдәр тәәҹҹүблү олса да, Тәкамүлә доғру ирәлиләмәли олан мүасир инсанын Каинат, онун ҹанлы вә ҹансыз варлыглары, һәм дә онларын ишләри, фәалиjjәтләри барәсиндә мә`луматлары, демәк олар ки, jохдур. Һәтта инсан өзүнүн бу дүнjаjа нә үчүн ҝәлдиjини, ниjә jашадығыны вә бурадан көчдүкдән сонра “руһунун” нәләрлә, кимләрлә гаршылашаҹағыны билмир. Бир сөзлә, өзүндән хәбәрсиздир вә кор-коранә jашаjыр. Бу барәдә она мүасир елмләр вә бүтөвлүкдә динләр геjри-кафи вә инандыриҹы олмjан мә`луматлар вермишләр. Јухарыда ҝөстәрилән бу вә jа диҝәр мәсәләләрин әксәриjjәти 1999-ҹу илдән бәри әдәбиjjатда ишыгландырылса да [3-5], бу әлавәдә мөвзуjа даир бә`зи мәсәләләрин бир гәдәр дә ҝениш ачыгланмасыны диггәтинизә тәгдим едирик.

 

Каинат вә онун варлыглары һаггында гыса мә`лумат

Јердәки инсанларын әксәриjjәтинин анлаjышы индики анларда мәһдуд олдуғундан, дүшүнүрләр ки, Каинатда Бөjүк Јараданын вә Ағ ҝеjимлиләринин (мәләкләрин) геjри ишләри jохдур, jалныз инсанларын рузиләри, талеләри, доғулуш вә өлүмләри илә мәшғулдурлар. Әслиндә исә, ҹанлы вә ҹансыз jаранышларын, о ҹүмләдән сивилизасиjаларын, чохлуғу вә мүхтәлифлиjи сәбәбләриндән, Онларын Каинатларда Јер үзүндән саваjы да ишләри олдугҹа чохдур вә бунларын иҹраатлары үчүн олдугҹа чох мүхтәлиф Идарә Системләри тәшкил едилиб.

Каинатын Илк Јарадылышындан индиjә гәдәр, әҝәр биз инсанларын мөвгеjиндән jанашылса, онун вә өзүмүзүн тарихини ашағыдакы мәрһәләләрә бөлмәк олар:

1. Бөjүк Партлаjышдан сонра Јердә вә онунла бәрабәр диҝәр 5 планетдә инсанларын вә диҝәр ҹанлыларын jарадылышына гәдәрки мәрһәлә;

2. Ҹанлыларын вә инсанларын Јер үзүндә инкишаф етдирилмәси вә артмасы ишләри үзрә мәрһәлә;

3. Ағ ҝеjимлиләрин һамысынын вә Адәмоғулларынын бөjүк әксәриjjәтинин Планетимизи тәрк етдикдән сонра инсанларын Тәкамүлү мәрһәләси (бураjа Пеjғәмбәрләрин дөврү вә индики чағлара гәдәр бүтөв тарих дә дахилдир);

4. Бундан сонра инсанларын ҝәләҹәкдә дә Пакландырылмасы илә бәрабәр даһа да Билҝиләндирилмәси вә jүксәк дәрәҹәдә Инсаниләшдирмәси үзрә “Гызыл Чағлар” мәрһәләсинин башланмасы, давам етмәси.

 

Јердә һәjатын башланмасы

 Илкдән илк Јараныш Бөjүк Јараданын Өз Тәзаһүрүндә, Пак Ишығы илә Мүгәддәсликдән Мүгәддәс Јарадылмышлар (мәләкләр) Ағ ҝеjимлиләр идиләр вә илк Иҹрачылар һесаб олунурдулар [3]. (Јараданын “Өз Тәзаһүрү” дедикдә, бу, Јарадана хариҹи бахымдан, Өзүнә бәнзәрлиjин ҝөстәриҹисидир, амма Өз Варлыг гәдәрлиjи деjил. Өз Варлыг гәдәрлиjи исә бир үмумиләшдирилмиш Ишыг гәдәри, Јарадыҹылыг үчүн Өзүндән Аjырдығы Ишыг зәррәләринин Јарадыҹы Ишығыдыр). Ҹәм jаранышлар Бөjүк Јараданын Ишығындан Ишыг паjлы олдуглары кими, Онлар да Ағ ҝеjимдә, Мүддәтсиз, Әбәди олараг, каинатлар арасында, Азадлыгда азад, Мүгәддәс Јараныш идиләр. Һәр jараныш Әбәди jаранышдыр. Ҹәм каинатлар, ҹәм варлыглар Бөjүк Јараданын Нәзәриндәдир. Јараныш зәррәләри вәһдәтиндә олмагла бәрабәр һәр зәррә О-нун Меһрибан, Сәбр Бахышында, һәр jараныш исә О-нунла, О-нун Әтрафында, Өз Бахышындадыр.

Јараныш Анындан башлаjараг нечә-нечә мүддәтләр кечирди. Ҹәм Јаранышлар О-нунла бир Вәһдәтдә идиләр. Мүгәддәс Јаранышлар һәмишә каинатларда, Иҹраатда азад, бир Бирликдә иди.

Јердәки астрофизикләрин һесабламаларына ҝөрә Каинат 15-18 милjард ил бундан габаг jаранмышдыр. Бурада һәjатын башланғыҹы исә индики вахтдан тәхминән 3,5 — 4 милjард ил габаға тәсадүф едир. Бу вахты Јер үзүндә һәjатын башламасы үзрә биз дә әсас ҝөтүрүрүк вә сөһбәтимизә давам едирик.

Буна гәдәр, дедик ки, Ағ ҝеjимлиләр Каинатда азад һәрәкәтдә идиләр. Онлардан да бә`зиләринин Варлыглары Мүгәддәс Ишыгдан паjлы олдугларына ҝөрә вә Каинатда мөвҹуд олан планетләрдә бир Ишыг бағлылығында, бир Вәһдәтдә олмағы, онларда белә бир ҝүман jаратды ки, онларын Өзләри мүстәгил jарадыҹылыг ҝүҹүндәдир. О Ағ ҝеjимлиләрин, о мәләкләрин jаранышда һәр биринин аjры-аjры иҹраат функсиjасы варды. Анҹаг бу әсас вермирди ки, Өзләрини Јарадан гәдәринә галдырыб, О-нунла бир бәрабәрликдә тутсунлар. Белә бир дүшүнҹәjә ҝәлмәjә исә бир амил варды. Һеч бир һал сәбәбсиз, һеч бир сәбәб һалсыз деjил. Чүнки, Јараданын Јаратдығы һәр бир jени jараныш Мүгәддәсликдән, Мүгәддәс jаранышдан башлаjырды. Мүгәддәслик пак әсаса маликдирсә, галактика вә мегагалактикаларда Ишыг ахымы даһа сәлис, даһа да рәван ахыҹылыгда олур, бир Бирлик һәрәкәти илә даһа да ҝүҹләнирди. Гара Варлыг исә Ишыгдан һәр jаранмышын Мүгәддәс Ишыг әһатәсини азалтмагла, каинатлар арасына бир гарышыглыг ҝәтирмәjә, рәванлығы, ардыҹыллығы позмаг үчүн чалышмаға башлады. Бунунла, илк олараг Јараданын Илк Мүгәддәс Ишығы илә Гара Варлыг арасындакы фәрг үзә чыхды. Беләликлә, о Ағ ҝеjимли Илк Мүгәддәсләр өзләриндәки Мүгәддәс ишыг Гәдәрини jаранмышлар арасында бәрабәр бөлмәлиjкән, өзләринин Јарадыҹы ҝүҹүнә малик олдугларыны зәнн етдиләр.

Бөjүк Јарадан исә о Ағ ҝеjимлиләрә Бәjан Едир ки, “Мән Јаратдым, Илки Јаратдым. Ишығымын Гәдәри илә Илки Јаратдым. Овалын Илкини Јаратдым. Овал арасына о мәканлары jаратдым. Бир Вәһдәтдә һәрәкәтләрин (ардыҹыллыгларын)Илкини Јаратдым. Мән Јараданам, jаранмышлары Јараданам. Илк Мүгәддәсләри Мүгәддәс Ишыг Паjы илә Илкин Јаратдым. Каинатларым арасында азад Јаратдым. Оз Тәзаһүрүмдә, Оз Охшарымда Јаратдым. Јараданам ки, Илк Јаранмышлары Мүгәддәсликдән Мүгәддәс Јаратдым. Илкләри Ишыг Паjымдан Јаратдым. Сизләри Јараныш арасына бир Вәһдәтдә, бир Иҹраата Јаратдым. Мәним Ишыг Паjымы Өзүнүздә өзүнүзлә билдиниз, Өзүнүздә өзүнүзә о Ишыг Паjымы ҝүҹ билдиниз. Јарадан Мән, jаранмышлардыр jарананлар”.

Бу вахта гәдәр һәмин Ағ ҝеjимлиләр сыраларындакы саjлардан Саjлы идиләр. Лакин, Саjлар арасында олсалар да, Саjлардан узаг олдулар. Анҹаг ки, Бөjүк Јараданын Бахышындан, Рәһминдән, Сәбриндән Узаг олмадылар.

«Илкдән илк идиләр; — Илкинә, Мүгәддәслиjинә Гаjыдан олсунлар, Сәбримдә, Меһрибанлығымда Илкинә Гаjыдан олсунлар» деjә Бөjүк Јарадан Өзлүjүндә Гәрар Верди.

Ан — анында, мүддәт — мүддәтиндә кечирди вә ҹәм мәканлар ҹәм каинатларда бири-бири илә һәмаһәнҝ һәрәкәтиндә давам едирди. Буна бахмаjараг, Отуз мүддәтә узаг олан Мүгәддәсләр Бөjүк Јараданын Рәһминдән, Нәзәриндән, Сәбриндән jенә дә Узаг олмадылар. О ана гәдәр Каинатларда һәр бир мәкан өз мәканында мәканлы, һәр мәкан Өзлүjү илә, өзүнәмәхсус рәнҝдә иди.

Ҹәм jаранышлар Бөjүк Јараданын Әһатәсиндә, Бахышында, Ишығында, ҹәм мәканлар бири-бири илә Аһәнҝ Һәрәкәтиндә, Онун Бахышында бир һәрәкәтдә давам едирди. Бизим Ҝүнәш мәканы әтрафында илк мәкан Јер күрәси иди ки, сары рәнҝдә иди вә бураjа 10 Мүгәддәс Узаг Едилмишди. Јер планети Бөjүк Јараданын Ишығынын гәдәриндән ҝүҹләнди, мәркәзиндән Нүвәләнди, jә`ни, Ишыг илә Нүвә исинди, исти аjрылды. О мәканда гатлардан нәмләр аjрылды. Су сәтһә jахынлашды, үздә үз олду, jер үзүнә су чыхды.

Ҝүнәш өз мәканында, өз jериндә, Јерләдир. Ишыг сачар, ҝүндүз олар; ҝүнәш әjиләр, ахшам олар. Бу, Јерин ҹәм jаранышына бир Јаддашдыр, jә`ни, “Гаранлыг иди ки, Ишыгла ишыглы Етдим”.

 Ҝүнәш әтрафында Јер мәканы гоншу планетләрдән сечилирди. Бурадакы булудлар бу мәканын өзүндән аjрылан суларын бухарлашмасындан jараныбдыр. Бу мәканда Јараныш су илә, Өзлә — Нүвә иләдир. Ҹәм мәканларда «нәм» деjилән шеj оранын өзү иләдир. Јер мәканында илкдән су аjрылды, — су jағды, jедди ҝүн су аjрылды, су jағды. Булудлардан су аjрылды, су jағды. Мәкандан, гатлардан нәм аjрылды, су jағды. Ҹәм каинатларда алты ҝүнәш мәканы әтрафында алты мәкан аjрылды. Бу алты мәканда нәм аjрылды, — су jағды.

 Бөjүк Јарадан исә Өз «Илкдән илк идиләр, Илкинә гаjыдан олсунлар, Мәним Пак Мәканыма гаjыдан олсунлар» Принсипини әсас Тутмушду вә бу, о вахтдан бәри бир ганун шәклиндә һәр кәс үчүн үмумиләшмиш, үмуми олмушду. Мүгәддәсин Ҝөндәришинин анламы: Бөjүк Јарадана Гаjыдышы, — мүддәтиндә, анында олмалы иди вә “Әбәдидән Әбәди Јараныш, —Әбәдиjjәтинә Гаjыдан jараныш. Илкдән тә`jинли ҝөндәриш, Бөjүк Јарадана гаjыдан ҝөндәриш. О мәкана тә`jинли —Мүгәддәсләр тә`jинли, Гырх мүддәтә тә`jинли, Илкинә гаjыдышы илә тә`jинли. Илкдән ҹәзасыз jараныш, —Илкинә гаjытмалы jараныш” гаjәси илә мөһкәмләнмишди.

Јаваш-jаваш бу мәканда сулар су илә артырды, артмыш сулар аjры-аjры һөвзәләр илә бирләширди. Гырх мүддәтә узаг олмуш о Мүгәддәсләрин һәр бири бир адда, Адлы идиләр (ҹәдвәл 10 вә шәкил 1).

  Ҹәдвәл 10

Шәкил1.   10 Мүгәддәсин Јер үзүндәки мәскәнләри

 

Бөjүк Јарадана Гаjыдыш өз Мүддәтиндә, аны илә олмалы иди. Лакин Мүддәт кечир, ан кечир, Мүгәддәс ҝөндәриш узагда бахыр, — мәтләбдән узаг бахырды. Онларын Мүгәддәслиjинә Бөjүк Јарадан Тәрәфиндән хәләл Ҝәтирилмирди. Мүддәт кечир, — о Мүгәддәсләр jер ишығы иләдир, jерләдир; лакин Бөjүк Јарадан Вердиjи Сөзү дә Позмур: “Мүгәддәсин гаjыдышы етдиjи иләдир, Өзләдир, гаjыдышы өзү иләдир, Өзләдир”, jә`ни, етдикләринин jахшылығындан, jахуд да пислиjиндән асылы олмалыjды. Она ҝөрә дә, о Мүгәддәсләр әтрафында Мүгәддәсликдән мүгәддәс jараныш дөврү башлаjыр: “буғда — мүгәддәс jараныш, дүjү — мүгәддәс jараныш; Зәррәдә ишыглы тә`jинли jараныш, о Мүгәддәсләрә тә`jинли jараныш”. Чүнки, Бөjүк Јарадан Билирди ки, маддиләшмиш, маддиликдә jашаjан варлыглара (маддәләр мүбадиләси үчүн) гидаланмаг зәрурәти вардыр.

Дедик ки, Мүгәддәсләр арасындан узаг оланларын, — бу мәканда Бөjүк Јараданын Нәзәриндә, Сәбриндә оланларын мүгәддәсликләринә Тохунулмур, ҹәза Тәтбиг едилмир. Мүддәтләр jенә дә кечди. Мүгәддәс тәк олду, дүшүнән олду; Бөjүк Јарадан Мәканына бахан, лакин Мүгәддәслиjә Гаjыдышы jубанмада олду.

Јаранышдан һәр мәкан Тә`jинлидир, онлар дашладыр, торпагладыр. Мүгәддәсә исә бу мәкан су иләдир, дашладыр, торпагладыр. Су һәм дә пакдыр, Паклығадыр. О Мүгәддәсләр тәк олдулар, — дүшүнән олдулар.

Мүгәддәсликдә гида jох, Мүгәддәсликдә jуху jох. Мүгәддәсликдә Мүгәддәс Пак Ишыгладыр, Әбәди Ишыгладыр, Орада гидаланмаг jохдур, Бөjүк Јарадан Ишығы Иләдир, ҹәм каинатлар да Бөjүк Јараданладыр; онлар Бөjүк Јарадан Тәзаһүрүдүр. Илк Мүгәддәсләр Бөjүк Јарадан Тәрәфиндән Јарананлар, Бөjүк Јарадан Әтрафында даjананлардыр. Каинатларда исә мәканларын башламы су иләдир, суларладыр. Јер мәканы да варлығындан пак суларладыр. Мадди маддиләрләдир, маддилиjин башланғыҹы су иләдир, тәк деjил. Бу мәкан варлығы гатларда нәмләдир, пак суларладыр. Каинатларда һәр мәканын мәркәзи Пак Ишыгдан Ишыгладыр, одла деjил. Бәшәр варлығында «Руһ» деjилән Бөjүк Јарадан Ишығындан Паjлы Ишыгладыр. Бу да од деjил. Һәр ҝөрүнән Варлығын әввәли Ишыгладыр. “Руһ” деjилән дә Ишыгладыр, «мадди» деjилән — маддиләрләдир, тәк деjил, о да Ишыгладыр. «Ишыг» деjилән Јаранышдандыр, Јарадандандыр. Инсанын синәсиндәки Ағ ишыг (Руһ) Бөjүк Јарадана Гаjыдандыр.

Мүгәддәсләрин Ағ ҝеjими ан-ан Јерин бозармыш торпағы рәнҝиндә олду. О мәканда о Мүгәддәсләр Мүгәддәсликдә — үч мин ил, сонра да бир мин ил олмушдулар, ҹәми дөрд мин ил. Сонра Илк Мүгәддәсләр о мәканда маддиликләрлә, jә`ни, маддилиjин әввәли Паклыгла, Паклыгда су илә маддиләшдиләр.

Онлара Гадынлар, илк 10 Нәнәләримиз (Һаввалар) Ҝөндәрилди.

Ҹәм каинатлар Бөjүк Јарадан Әтрафында һәрәкәтдә, һәр һәрәкәт аһәнҝлә, үмуми Аһәнҝдәдир. Ҹәм каинатларын, Мәканлашмыш мәканларын һәрәкәти дә Аһәнҝдәдир. Аһәнҝләр мүтләг (абсолjут — бир jердә, бир дүjүндә) деjил, ҹәм каинатлар вә jаранышларын, каинатларын арасы аһәнҝсиз деjил. Аһәнҝ — бир jаранышдыр, мәканларла бир jаранышдыр. Аһәнҝләрдә аһәнҝләр мүхтәлифдир. Варлыгла бир варлыгдыр, өзлүjү — мүхтәлифдир, jә`ни, аһәнҝләр рәнҝарәнҝдир, өзү дә заһирән рәнҝарәнҝдир, мүтләг деjил.

Гадынларын jаранышы илкләрлә илк jаранышдыр, Аһәнҝдән jаранышдыр. Гадынларын варлығы ҹәм каинатларын аһәнҝ ҹизҝиләри илә әлагәлидыр, бирдир. Каинатларын аһәнҝи — вәһдәт аһәнҝи, тәкрар олунмаjан ахым аһәнҝи. Мүгәддәсләр Ишыгдан икән, онларын гадынлары Ишыгла гаранлыг сәддини ачарлар, ахымдан ахымла ачарлар, Гаранлыгла Ишыг сәддини ачарлар. Гадынлар Бөjүк Јарадан Мәканы Әтрафындан Јер мәканына ҝөндәриләнләрдир.

Дедик ки, Мүгәддәсләр бу мәканда узаглашдыглары Мүгәддәслиjә узагдан бахан олдулар. Онларын гырх мүддәтә Узаглығы Мүгәддәслиjинә гаjыдышындадыр, — ҹәза деjил. Ишыгдан узаг дүшән — Ишыгдан Узаг деjил. Онлар Бөjүк Јараданын Рәһминдә, Сәбриндә олдугларындан, Бахышындан Узаг дүшмәмишдиләр. Бу мәкана ҝөндәришләри ҹәза олмаса да, бурада Әбәди галмағы да мүмкүн деjилди. Ҝөндәришләри Бөjүк Јарадандан олдуғундан, Әбәдиjjәтдән узаглығы мүмкүн деjил. Өзләри — етдикләри иләдир, узаг деjил.

Она ҝөрә дә, бу мәкана Гадынлар (бизләрин Илкин Нәнәләримиз) Ҝөндәрилдиләр. Киши илә гадын ҹәм jаранышларла һәмвәһдәт jаранышлардыр. Киши илә, гадынла деjил, — Јарадандан Зәррәдә тә`jинлидир jараныш. О Мүгәддәсләр Аһәнҝдән, Вәһдәтдән узаг деjил. О Мүгәддәсләр тәкликлә олсалар да, Јер мәканында ҹәм jаранышлардан узаг деjил. Мүддәтлә ҝөндәрилән Мүддәтләрдән узаг деjил. Бу мәканда бәшәриләшмәси, мүддәтлә Илкинә, Әбәдиjjәтинә гаjыдышы ҹәза деjил. Чүнки, о мүгәддәсләр Аһәнҝдән, Вәһдәтдән узаг деjил.

Мүддәт — мүддәтиндә, мәкан да дәjишмәдә олду. Адалар бирләшиб бир олду, — бөjүк адалар олду. Бөjүк адалар сонра Бөjүк Адаларла бир олду, гит`әләр, материкләр беләҹә jаранды. Сулар торпаглар әтрафында суларла һөвзәләнди, Океанлар баша ҝәлди.

Мәкан гатлардан силкәләнмәдә, үз гаты — одла (вулканларла) силкәләнмәдә олду; нүвә Нүвәдә гызды, мәкан мәканда jениләшди (илкдағлар, тәпәләр, дүзәнликләр jаранды). Мәкан гатларда гатларла артды, мәканда Од jениләшди, Јер мәканы гатларда jениләшди. Мәркәздән башлаjараг, бу мәкан гатларла дүзүмә ҝәлди. Мәкан су иләдир, — одла гатлардан jениләшди; мәркәздән гатларла дүзүмә ҝәлди. Јер үзәриндә дәрин гатлардан илк одлар шө`ләләнди. О одлара «Мүгәддәс Одлар» деjилди. Мәканда Мүгәддәсләр һәрәкәтә ҝәлиб Мүгәддәсләри ахтарыша башладылар.

Мәканда силкәләнмәләр, зәлзәләләр Мүгәддәсләрә илк ваһимә ҝәтирди; Өзлүjүндән узаглығы илк ваһимә ҝәтирди. Од ҝөрдү, Ҝөрдүjү Ишыглардан узаг ҝөрдү. Одда ишыг ҝөрдү, амма оду әл-аjағы jандыран ҝөрдү.

Илкдән илк гадыны — мәканда ҝөрдү. Гадын илә киши бири-бириндән узаг деjил. Киши, гадын Бөjүк Јараданын Әбәди jаранмышларындандырлар, Ишығындан — jаранышдандырлар. Јаранышда бири-бириндән заһирән (чох да) аjры деjилләр. Бахышда да бири-бириндән аjры деjилләр. Ишыг Бир икән, Ишыг Мүтләг икән, аһәнҝдир мүхтәлиф. Мүхтәлифдәдир мүхтәлиф, мүхтәлиф мүхтәлифликдә сабит деjил. Еркәк-диши, гадын-киши Јараданла тә`jинли jараныш арасында олуб jараныша васитәчидирләр, jарадан деjилләр.

Јараныш Зәррәдән, Ишыг Зәррәдә, Зәррә Јарадандан jаранышдадыр. Зәррә Ишыгдан jараныша тә`jинлидир. Һәр варлыг, һәр Зәррә — Ишыгла варлыг оландыр. Бөjүк Јарадандан Бәшәр jаранышы тә`jинли ҝөндәриш олдуғундан, гадын-киши, үмумиjjәтлә, еркәк-диши Јер мәканында мүһитләдир, мүһитдәдир, jә`ни, мадди варлыглар бирлиjиндәдир.

Бу мәканлара ҝөндәриш — тә`jинли ҝөндәриш, jени jараныш — jени ҝөндәришдир; битки дә бир jаранышдыр — мәкана тә`jинли ҝөндәриш олду. Илкдән буғда Јер үзүндә илк битки иди. Бу мәкана о Мүгәддәсләрә, Мүгәддәсләр әтрафына буғда — мүгәддәс ҝөндәриш иди.

Һәр jараныш, һәр ҝөндәриш — зәррәдә, һәр зәррә тә`jинли олараг, мәканда бәшәрә Мүгәддәсликдән ҝөндәришдир. Һәр jараныш Мүгәддәсликдән, Бөjүк Јарадандан, Илкдән Ишыглы, Ишыгла jаранышдыр. Ҹәм Јараныш (каинатлар, планетләр) алты мүддәтә Ишыгла jараныш. Һәр jараныш — Бөjүк Јараданын Рәһми илә jаранышдыр. Маддилик вәһдәтләдир, вәһдәт аһәнҝләдир, jә`ни, мадди маддиләр иләдир вә һәр варлыг да варлыгларладыр, тәк деjил. Бу мәканда jашыллыг зәррәдә ҝөндәриш олараг, су илә jаранышдыр. Варлығы варлыгдан узаг етсән дә, узаг деjил. «Узаг» деjиб — аjырдығын, — узаг деjил. Варлыгдан — варлыг ҝөрәҹәксән, о варлыгдан — jенә варлыг ҝөрәҹәксән. Мәсәлән, чөпү бөлсән, jенә чөп ҝөрәҹәксән. Төрәнишләр, jени варлыглар белә башлаjыб, беләдирләр. Аjырмаг истәдиjин, Илки иләдир, илкинә гаjыдандыр, аjры деjил. Бу мәкана Илкдән илк ҝөндәриш Мүгәддәсләрдир, сонра исә кишидир, гадындыр. «Өвлад» деjилән Бөjүк Јарадандан, О-нун Рәһминдән Зәррәдә тә`jинлидир. О, Бөjүк Јарадандан Паjдыр. Бу мәкана, бәшәрә ҝөндәриш — бәшәрдир. Бөjүк Јарадан Мүгәддәслиjинә гаjытмалыдыр бу ҝөндәриш.

 Киши, гадын бирдир, — өвладлары илә даһа да бирләшиб бир олдулар.

 Бу мәканда илк өвладын — илк бәшәрин Јаранышына Мүгәддәсләр Бөjүк Јарадан Мәканындан Ҝөндәрилдиләр; онлар сәф-сәф дүзүлән Мүгәддәсләрдән Сечилдиләр, Ҝәлдиләр. Бәшәр Мүгәддәсләри ҝөрмәз, Мүгәддәсләшән бәшәр Мүгәддәсләри, Мүгәддәслиjи Ҝөрәр. Мүгәддәсликдән Ҝәләнләр Мүгәддәсләри Ҝөрдүләр, Бөjүк Јараданын Рәһмини Ҝөрдүләр. Сонра да Илкдән Сүннәтләнмиш һалда, һазыр доғулмуш өвлады Ҝөрдүләр вә Анладылар ки, «Сүннәтләнмәк» Јаранан бәшәрә бир jаддашдыр. Билдиләр ки, өвлад бәшәрдән деjил, Мүгәддәсликдән Тә`jинлидир, Бөjүк Јарадандан, Зәррәдәдир бу jаранмыш. «Сүннәтләнмәк» — бәшәрә jаддашдыр: киши илә, гадынла деjил, Бөjүк Јарадандандыр jараныш. Јараныш jердә, jерлә деjил, Бөjүк Јараданладыр. Бәшәр мүддәтиндә мүддәтә jаранышдыр. Һәр бәшәр Бөjүк Јараданына, Мүгәддәслиjә — Әбәдиjjәтинә Гаjыдандыр вә Гаjытмалыдыр. «Өвлад» деjилән Паклыгдан Паклыгла, Зәррәдән зәррәдә jараныш олдуғундан, бу jараныш да бәшәрдән деjил, Мүгәддәсликдәндир, Бөjүк Јарадандан, Зәррәдәндир.

Илкдән һәр бир Мүгәддәс тәк иди, — jер мәканында үч олдулар. Бу мәкана илк өвладлар Бөjүк Јарадан Бахышында ҝәлдиләр.

Илк тикили ев олду. Гадын евдә ев jығар; киши исә Илк Мүгәддәсләрин Азад Јаранышы илә, чөлү, дағы, Азад Јаранышыны ҝәзинтидә азад биләр. Илкдән о Илк Мүгәддәсләр Јер мәканында тәкликлә, Азад иди. Бу кишиләр чөлдә әкинчиликдә, һеjванлары бәсләмәкдә, нөвләшдирмәкдә, башга ишләрдә өз Бабаларына, о Мүгәддәсләрә көмәк идиләр, көмәкликләрини бир ан олса да, әсирҝәмирдиләр.

Бу мәканда Мүгәддәсләр билирдиләр ки, әввәлдән тәк деjилләр. Одур ки, Мүгәддәсләр бири-бирини ахтарыша башладылар. Ахтардылар, тапдылар. Тапыланлар тапылды, ҝөрүшәнләр ҝөрүшдү. Сөзә дә, мәкана да сөз ҝәлди. Илк өвладлардан да jени сөз ҝәлди. Һәр ҹисмә, һәр варлыға, һәр һәрәкәтә ад деjилди, ад ҝәлди; Мүгәддәсләр арасында Бир Көкдә Данышыға, о Көк үстүндә jени сөз ҝәлди, ад Деjилди, ад ҝәлди. Илк өвладларын бахышында, варлыгларын өзлүjүнә дә ад ҝәлди.

Бәшәр jаранышы рәнҝдә, рәнҝлә деjил. Рәнҝ — Рәнҝләдир, Јаранмыш бәшәр рәнҝлә деjил. Мүгәддәсликдән бәшәрләшән рәнҝлә деjил; Илкиндәндир, jени рәнҝдә деjил. Одур ки, Иргләрин тәмәли илкдән вар иди ¾мүхтәлиф Сәмави Бөлҝәләрдән ҝәлирди. Илкдән 4 тәмәл ирг варды (Ағ, Сары, Гырмызы, Гара). Бунлара Ескимослар да әлавә олунду. Сонралар исә бүтүн бу иргләрдән аралыг иргләр дә төрәнди.

Јер мәканыны долашдылар, о мәканда узаг оланлар jенә ҝөрүшдүләр. Аjрыланда тәк идиләр, ҝөрүшдүләр, — гадынла, өвладларла бири-бирини ҝөрдүләр. Бәшәрдән бәшәр Бөjүк Јарадан Рәһминдә бәшәрләшди, артдылар. Беләликлә, Јерин мүхтәлиф саһәләриндә Илкин Мәдәниjjәтләр jаранды, Илкин Гызыл чағлар дөврләри башланды. Бу дөврләрдә Јер үзүндә әхлаг, мәдәниjjәт, дүнjәви вә илаһи елмләр чох jүксәк сәвиjjәдә идиләр. О вахтлар Јерин индики техникасына еһтиjаҹ jох иди, чүнки бөjүк елмләр әсасында башга технолоҝиjалар, башга принсипләр һөкм сүрүрдү вә һәр еһтиjаҹы тә`мин едирди.

Јухарыда ҝөстәрдик ки, Илк Тәкамүл судан башлар. Чүнки, су физиоложи бирләшмәләри һасилә ҝәтирән бир амилдир. Онун тәркибиндә Ағ Ишыг зәррәләри болдур.

Нур су вә палчыгла бирләшәрәк (бурада Нур ¾ Бөjүк Јарадан Ишғынын, Енержисинин космик шүалар һалыны да ҝөстәрир. Бунлар истигамәтләндирилмишләрдир вә бу анлам диҝәр нөв космик шүалар илә гарышыг салынмамалыдыр), амин туршуларыны, сонра исә тәк һүҹеjрәни меjдана ҝәтирмишди. Мүгәддәсләр тәрәфиндән Јер күрәсиндә бу тәк һүҹеjрәләр Космик Енержиләрә табе тутулмуш вә онларын бөлүнмәләри тә`мин едилмишди. Бу бөлүнән һүҹеjрәләр мүәjjән гаjда илә артыб чохалмышлар. Беләликлә, һәр бир Һүҹеjрә аjрылыгда Јараданын Билҝиләринә вә Енержиләринә табе тутулмуш вә мүхтәлиф нөвләр меjдана ҝәтирилмишдир. Онлар һеjванларын jашаjышлары үчүн отлары вә биткиләри дә меjдана ҝәтирмиш вә нөвләрини чохалтмышдылар. Мөвҹуд ҹанлылар мүәjjән бир мүддәтләрдән сонра чүрүмәкдә, jох олмада идиләр. Бунлар Ҝүнәш шүаларынын көмәjи илә оксиҝени, һидроҝени, карбон газыны, азоту, һелиуму артырараг, индики атмосфери jаратдылар. Бу дәjишиклик илә Планетимиздә Космик ахымларын мәнфи тә`сирләринин гаршысы мүәjjән гәдәр алынды. Сонралар Озон тәбәгәсинин әмәлә ҝәлмәси илә бизим Јер күрәсиндәки һәjата уjғун шәраит дә jаранды.

Беләликлә, Мүгәддәсләрин бәдән шәклинин көмәjи илә инсанларын бәдән шәкли вар олду. Бу бирҹинсли төрәмә илә Вар олан инсан вә һеjван нәслләринин Планетимиздә давамлы олмасы үчүн Ишыг паjлары вә Ҝенләр үстүндә jенә дә мүхтәлиф дәjишикликләр едилмыш вә ҹинси jолла нәсил давамиjjәти үчүн Диши-Еркәк ҹүтләри меjдана ҝәтирилмишди.

Сонралар Илк Мүгәддәс Бабаларымыз вә Тәкамүл дәрәҹәләри jүксәк олан Адәмоғуллары Ҝөjләрә көчмүшләр. (Ҝәләҹәкдә исә инсанларын тәк-тәк Пакланыб Тәкамүлләрә чатмасы вә һамысынын Ҝөjләрә Гаjытмасы илә “Гиjамәт” деjилән һадисә, jә`ни, Илклә Сонун бирләшмәси баш верәҹәк, һамы бу мадди аләмләрин зилләтләриндән Гуртулаҹаг вә Инсанларын jүксәк jашаjыш мәрһәләләри башлаjаҹагдыр).

Беләликлә, Јердәки һәjатын башланғыҹы сәбәбләри барәсиндәки планетимизин алимләринин һипотезләри (фәрзиjәләри) [17] мүәjjән гәдәр әһәмиjjәтә маликдир. Онлара ҝөрә һәjат бизим планетдә:

ҹансыз материjанын, ҹансыз субстансиjанын тәкамүлү нәтиҹәсиндә jаранмышдыр;

диҝәр аләмләрдә олан микроорганизмләрин спорларынын космик фәзадан кечиб ҝәлмәси (елмдә буна панспермиjа принсипи деjирләр) вә бурада инкишафы нәтиҹәсиндә jаранмышдыр.

Һәр ики һипотезлә бу бөлмәдә деjиләнләр арасында охшарлыг олса да, онлар принсипҹә бир-бириндән тамамилә фәрглидирләр. Чүнки, һәр һансы биткинин, ҹанлынын jерә дүшдүкдән сонра өзүнүн функсиjасына вә әтраф шәраитә уjғун, һәм дә мәрһәләләр, ардыҹыллыглар үзрә инкишаф истигамәтләри Бөjүк Јарадан Тәрәфиндән Тә`jинләнмиш вә зәррәдә кодлашдырылмыш jаддаш олараг Ҝөндәрилир. Бу, һеч дә Јер үзүндә индиjә гәдәр инсанлара мә`лум олан тәкамүл нәзәриjjәсини бүсбүтүн, бирjоллуг рәдд еләмир. Тәкамүлләр Јердә вә Ҝөjдә, бүтүн Каинатда, Вәһдәтдә ҝедир. Јә`ни, һәр бир бөjүк мәрһәләләрә дахил едилән ҹари мәрһәләләрдә тәбии сечмәләр, кичик еволjусиjалар өзүнү тәбиәтдә ҝөстәрә биләр. Буна Бөjүк Јараданын Өзү дә Тә`jинләри илә, әввәлки jашаjыш jаддашларыны гисмән Сахламагла вә Јер үзүнә Ҝөндәришләри илә Көмәк Едир. Лакин аjры-аjры ири мәрһәләләрдә бу jаддашлар үзәринә мүгаjисә едилә биләҹәк дәрәҹәдә даһа ири, даһа чох сечилә билән шүурландырыҹы jаддаш кодлары, jаддаш програмлары да Бөjүк Јарадан тәрәфиндән әлавә Едилир. Мәсәлән, гыжыкимиләрин вә jа динозаврларын дөврүнүн битмәси вә jени нөвләрин, jени синифләрин jашаjыш ераларынын башланмасы, һесаб едирик ки, бу гәбилдәндир. Битки вә һеjванларын бу ҹүр инкишафы илә Илк Мүгәддәсләр олан 10 Бабамызын маддиләшмәси вә тәкамүлү (әслиндә тәнәззүлү) шәраитләрини еjниләшдирмәк олмаз. Лакин инсан Ч.Дарвинин тәкамүл нәзәриjjәсинә jатмаjан варлыгдыр. Илк маддиләшмәдән башламыш индиjә гәдәр о, өз варлыг формасыны сахламышдыр, jә`ни, әмәjин нәтиҹәсиндә меjмун инсана чеврилмәмишдир ки, инсанын да мәншәjинин мәһз (jалныз вә jалныз) меjмун олдуғуну деjә биләк.

Бурадан ҝөрүндүjү кими, инсанын Тәкамүлү материалист алимләрин jаздыгларындан фәргләнир вә тәкҹә jер үзүндәки тәбиәтдән асылы деjилдир. Тәкамүл ардыҹыллыгларыны ирәлиләтмәк иши ән чох Сәмалара, Каината вә ондакы варлыглара мәхсусдур. Јер үзүндә гәдим инсан-меjмун сүмүкләринин тапылмасы вә изаһы онларын тәкамүлләринин өз-өзүнә олмасы илә деjил, Бөjүк Јараданын Јарадыҹылығы вә өзләринин ҹәзалылығы дәрәҹәләри илә бағланмалыдыр. Јер үзүндәки тәбиәт дә елә бир үмуми ганунлар силсиләсинә табедир ки, бунлар да Бөjүк Јараданла, О-нун Јарадыҹы вә кодлу информасиjалар дашыjыҹылары олан Зәррәләри илә бир Вәһдәтдә баш верирләр.

Беләликлә, Ф. Енҝелсин вә диҝәр материалист алимләрин тәбиәт галыгларыны мүшаһидә материаллары әсасында ирәли сүрдүкләри тарихи-диалектик нәзәриjjә бир тәрәфдән дүзҝүндүр, лакин Бөjүк Јараданын Јарадыҹылығыны вә үмумән Каинатын иштиракыны ишыгландырмадығына ҝөрә, jарымчыгдыр. Беләликлә, Јер үзүндә һәм диндарлар, һәм дә материалистләр бир-бириләринин фикирләрини инкар етмәмәлидирләр, әксинә, бу фикирләри бирликдә бүтөвләшдириб тамамламалыдырлар.

 

Јердәjишмә (Өлүм)

Ҹанлыларын, о ҹүмләдән инсан бәдәнинин һәр бир һүҹеjрәси, һәр бир атому Ағ Ишыг зәррәләри һесабына информасиjалыдыр вә бу информасиjаларын кодларла истигамәтләндирилмәләри илә ҹанлы варлыгдакы һүҹеjрәләр артыр, инкишаф едир, мүәjjән бир дөвр кечдикдән сонра өлүб бәдәндән хариҹ олунур вә jени һүҹеjрәләрлә әвәз олунур. Шүур исә, беjиндә фәалиjjәт ҝөстәрир. Инсанын беjин һүҹеjрәләри өмрүнүн ахырынадәк өлмүр.

Инсан вә jа диҝәр ҹанлылар, тәбии өлүмә мә`руз галдыгдан сонра онларын беjни вә шүуру үзрә дәjишикликләр баш верир.

Инсан бу дүнjадан көчәр ки, “о дүнjаjа” кечәр. Руһи Ишығы бәдән тәзаһүрүндә галхар, бәдәнин өзү галхмаз.

Беjиндә олан зәка, шүур, әгл үчлүjү беjнин функсионал әсасыдыр. Беjиндә jаддаш нөгтәләри вар ки, инсана, jашаjышына истигамәтләр верир. Бу jаддаш нөгтәләри Јараданла бағлылыгдадыр. Јарадан ҹәм Јаратдыгларына, ҹанлы варлыглара информатик билҝи гәдәрләри (информасиjалар) Ҝөндәрир. Бундан башга Ағ ҝеjимлиләр, Иҹрачылар да вар ки, онлар да Информасиjалары инсанлара чатдырырлар. Бу Информасиjаларын һамысы сырф елми характер дашымыр. Инсан әтрафындакы мүһитлә вә аләмлә һәмишә тәмасдадыр. Јашаjышда һәр бир һал диҝәр һалларла бирликдәдир, һәр бир һадисә ардыҹыл бағлылыг давамындадыр.

Руһ, даһа доғрусу, бәдән Енержисинин Потенсиал Ҝүҹү бәдәндән аjрылан кими баш, кәллә өз функсиjасыны һәмин андаҹа даjандырмыр. Кәллә бир мәркәздир. Онун иши, функсиjасы бир бахышдан чох садә, диҝәр бахышдан исә мүрәккәбдир.

Јаддаш кәлләдәдир, мәркәз орададыр, каинатлара бағлылыг орададыр.

Ҹанлыларын, инсанын биоложи өлүмү о заман баш верир ки, үрәк дөjүнтүсү зәифләjир вә даjаныр. (Бә`зән инсанлар деjирләр ки, “Јарадыҹы үрәjимдәдир, варлығымдадыр”. Јох, бу, jанлыш анламдыр. Әҝәр Јарадан, Танры, Аллаһ Јаратмыш олдуғу ҹанлынын варлығына Сығарса, нә гәдәр бәшәр саjы варса, демәли, о саj гәдәриндә дә Јарадан, Танры, Аллаһ олмалыjмыш? Ҹанлы варлыг биоложи өлүмләдир, Јарадан исә Әбәдидир. Лакин Јарадан Бирдир. Јарадан jаранмышын варлығына Сығмыр, Сыға Билмир. “Јаранмыш һәр бир варлыг Јарадан Варлығына сығар. Јараданын Ишыг Паjындан Јарадыҹынын Ишығына гаjыдар ки, Јараданына говушар”).

Јараданын Мәканындан һәр ан ҹәм каинатлара Ишыг Паjы паj-паj, зәррә-зәррә jаjылыр. Јараданын Ишыг Паjындан каинатлар паjлы олмаса, онда һеч jараныш да олмаз. Она ҝөрә ки, һәр jаранмыш Ишыг Паjы алмаса, о ҹанлы варлыг гәдәриндә ола билмәз. Һәр бир ҹанлы о заман өлүр ки, Јарадан Мәканындан она аjрылан Ишыг Паjы даjанмыш олсун.

Инсан варлығында үрәк дөjүнәр, дөjүнтүсү нәбзлә бәлли олар. Нәбз каинатлара бағлыдыр. Каинатлара jаjылан Ишыг гәдәри Илаһи Ишыг Гәдәридир. Нәбзимиз Јарадан Мәканындан jаjылан Ишыг Паjынын фасилә-фасилә jаjылма аһәнҝинә уjғун олараг дөjүнүр.

Она ҝөрә дә, Ҹан Алан (Әзраjыл) ҹанлы варлыға өлүмә jахын вахтда Ҝәлир. Ҝәлир вә Ҝөзләjир. О ан чатар, Јарадан Мәканындан о бәшәрин вүҹудуну ҹанлы едән паj-паj (квант-квант) Ишыг Паjынын даjанмасыны Ҝөзләjәр. О Ишыг Паjы даjанар, Ҹан Алан илкдән о ҹанлыjа аjрылан Јараныш Ишыг Паjыны (Руһи Ишығы) Әбәдиjjәтә Апарар. (Дүшүн, бәшәр, Јарадан -О, Әбәдиjjәтә Апаран jенә дә -О, Јараныша вә Әбәдиjjәтә һөкмү Верән jенә дә -О.

Јарадан Мәканыны дәрк етмәк, ҹанлы икән она говушмаг истәjи бәшәрин ганында, нәбзиндәдир. Үрәjин бир дәфә вурмасы, Јарадан Ишығынын паj-паj ҝөндәриши илә, Јарадан Мәканындан каинатлара ан-ан Ишыг зәррәләринин ахымы иләдир.

Варлығымыза Јарадан Сығмаз, Онун Ишығы әтрафымыздадыр. Јарадан бизләдир, биздә деjил. Јараданын Нур зәррәләри бизим әтрафымыздадыр ки, Јарадан бизләдир, биздә деjил.

Инсан үрәjиндә мәһәббәт вар. Бу, инкар олунмаздыр. Инсан үрәкдән севә биләр: Вәтәни севә биләр, ата-анасыны севә биләр, jарыны севә биләр, өвладларыны севә биләр, әшjалара, варидата бағлана биләр, әтрафындакы ҝөзәлликләрә, варлыглара бағланыб тәбиәти севә биләр.

Јараданымыз исә дәркиjатымыздадыр, зәкамыздадыр, jаддашымыздадыр.

Өләркән Јараданымыза үрәк васитәсилә гаjыда билмирик. Үрәк Јер планетиндә галыр. Јараданымыза исә зәка илә галхыб jаддашымызла говуша билирик).

Ҹанлы өләркән илк әввәл үрәjин иши даjаныр, кәллә һәлә тамам өлмүр. Кәсилмиш һеjванын кәлләсиндәки ҝөз кәлләjә бағлы олдуғундан, өлүбдүр; зәка исә фәалиjjәтдәдир деjә, беjин ҝөрүр, демәли, кәллә һәлә өлмүр. Беjинин функсиjасы онда даjаныр ки, о варлыг артыг әбәдиjjәтә говушмушдур.

Өлмүш ҹанлынын башы, беjни бағлыдыр каинатлара, кәллә бағлыдыр бәдәнә, бәдән исә jерә, jә`ни, маддиликдә маддилиjә бағлыдыр. О, бир материjадыр, — каинатлара бағлыдыр. Каинатлар Јарадана бағлыдыр. Јарадан каинатлара, һәр jаранмыша Бағлыдыр. Бизләр Она бағлыjыг, О, бизләрә, биз jенә о Јарадана бағлыjыг. О ҹанлы каинатлара бағлы олдуғундан, jаддашы мәркәзләшиб, каинатлара вә бу мәкана бағланыб. Она ҝөрә дә, ону кәсилиш габағы вә сонра да ваһимәләндирмәк олмаз.

О кәллә әтрафы зәкада ҝөрүр, ешидир. О, галхыб, арададыр, һәм дә сорғу гаршысындадыр, Орададыр. Һеч кимдән көмәк ҝөзләмир, Өзү тәк ҹавабдеһликдә Орададыр, амма һәлә нечә ҝүн өз ҹисминә бағлыдыр; демәли, һәм дә бурададыр. Гырх ҝүндүр бағлыдыр. Беjин гәфәсдә (“гәфәс” —кәлләдир) Ағла бозлуг арасында солғунлашыр, сөнүр, рәнҝи дәjишир. Парчаланмаjыб һәлә. Вүҹуд тикәләнир, парчаланыр, беjин исә jығылыб, jаддаш нөгтәләри jығҹам олуб, jан беjинләр даjаныб, беjинин орта һиссәси мәркәзләшиб, каинатлара бағланыб. Каинатлардан һәлә өз вүҹудуну Өз бағлылығында ахтарыр. Вүҹуддан аз ахымда Ағ зәррәни, боз зәррәни, хаки зәррәни алырды. О Ағ зәррәләр вүҹуду һәләлик сахлаjыр. О, каинатлара, каинатлардакы Ағ зәррәләр ахымына бәрабәр бағлыдыр. Әтрафда, о мүһитдә һәр варлыға бағлыдыр. О, варлыгларда Ағ зәррәләрин ахымы арасындадыр. О зәррәләрин ахымы чох кичиҹик һиссәҹикләрдәдир. О, каинатлардандыр, һәр варлыгдадыр. О зәррәләр ахымы бағлыдыр о Јарадана, О-нун Нур Ишығына, Нур Ишығынын паj-паj һиссәҹикләринә. О Нур jохса, — Ишыг jох; Ишыг паjы jохса, — зәррә jох; зәррә jохса, jараныш jох, jаранаҹаг jох. О зәррә Јараданын Нур Паjындан, Өзүндәндир, Илкдәндир.

Беjин һәр ҹанлы варлыгда мәркәздир. Јаддаш, Зәка, Әгл, вүҹуду идарә едән орададыр. Ора исә бағлыдыр Јарадана. Инамы олса да, олмаса да, бағлыдыр. Јарадан, ахы, О-дур, О-нун Өзүнә бағлыдыр. Һәр кәсин дүшүнҹәси о Јарадана бәjандыр; О, Јараданы дәрк етсә дә, дәрк едә билмәсә дә, бәjандыр. Јарадан, ахы, О-дур, О Илкдир, Илкин Өзүнә бағлыдыр.

Вүҹудда Ағ, боз вә хаки зәррәләрин ахымы олдуғундан, о үрәjи һәләлик дөjүндүрән вар. [Илк Јараныш чаларынын Өзлүjү бозлугла (әбәдиjjәт рәнҝи),Ағлыгла (Јараданын jараныша Аjырдығы Ишығын рәнҝи, jә`ни Онун Нур Ишығындан Паj)вә хакы (гырмызы илә гәһвәjи арасында олан бир рәнҝ чаларына маликдир; Бөjүк Партлаjыш анында аjрылан истилиjин функсионал тәмсилчиси)илә олду. Бунлар Мүгәддәс Бағлылығын, һәм дә материjанын илкин үч әсас компонентини тәшкил едир]. Өлүмүн илк анында о зәррәләр узаглашыб jох олмур, о вүҹудда сакитләширсә дә, jох олмур. Беjин һәлә өлмәjиб, каинатлара, каинатларда зәррә ахымына бағлыдыр. Чох сакит олса да, каинатлара сон сәсини салыб сәс едир (бурада “сәс” — беjинин өзүндән вердиjи информасиjа).

 Сәс даjанды, нәфәссиз зәка галхды. Зәка галхды, зәкада jаддаш галхды. Јаддашла вүҹудлашды, о бәдән руһи олду. Руһ вар иди ки(Јараданын Ишыг паjы вар иди ки,ҹан вар иди), бәдәндә ҹан варды. Бәдән галды, руһ бир ана галхды. Әбәди варлыг о руһи вүҹудда Әбәдиjjәтә галхды. Бир анда руһ, о руһда зәка, зәкада jаддаш, jаддашда әгл, әглдә етдикләри әмәлләр һәр фәрдин өзү илә, Өзү Орададыр. Ҹавабдеһлиjи Орадан, Тәкамүлү Ораjа иди, о Ағ ҝеjимли гаршысындадыр, О-надыр. О Ағ ҝеjимли Јарадан Тәрәфиндән иҹрачыдыр. Јарадан деjил, амма Јараданын иҹрачысыдыр.

 Рәһм Едән — Јарадан. Әзиз Едә Билән Јарадандыр. “Бағышлама” анламы “Јарадан мәни Бағышлаjаҹаг” деjими илә еjни деjил. Рәһм вар ки, jүнҝүлләшдирмәк вар, jүнҝүллүк вар; jүнҝүлләшдирмәк вар ки, о “jаратдығым әзиздир” Деjими Јарадандан вар.

Кәллә кәсилди, боғаз бәдәндән аjрылды. Чабалады, вүҹуд дартынды, әзәләләр дартынды, Ағ зәррәләр ахымы бир топлуjа, бир дүзүмә, бозлуг, хакылыг исә бир дүзүмә дүзүлдү. Ағ зәррәләр ахымы низама дүзүлүб кәлләдән ҝәлмәди. Ағры ҝәлди, амма Ағ зәррәләрин ахымы ҝәлмәди. Артыг о кәсилмиш бәдәндә кәллә jохдур, вүҹудда олан Ағ зәррәләр дүзүмә ҝәлди. Мәркәздән, беjиндән аjрылды ки, Ағ зәррәләр ахымы ҝәлмәди.

Диҝәр бир вариант ҹанлынын боғаздан асылмағыдыр. Вүҹуд боғаздан асылды, баш бәдәндән аjрылмады. О, асылды, боғулду, асыла галды. Јенә даjанды, кәскин даjанды, ҹиjәрдәки дашыjыҹы ган даjанды, башла бәдән арасында ахым даjанды. Ган гаралды, гара олду, Ағ зәррәләр ахымы кәнарлашыб о вүҹудда jад олду. Хакы (гидаландырыҹы, енерживериҹи зәррәләрин рәнҝи; бунлар һәм дә истилик термонларыдыр) беjиндә, варлыгда тәк галыб, тәк олду; гаралыг һаким олду. Фәгәрә илә кәллә сүмүjү бир оjнаг бағлылығында аjрыдыр. Ахым кәлләдән вүҹуда вәтәрләрләдир. Сим кими тәк-тәк вәтәрләрдә Ағ зәррәләр ахымы даjанды. Сабит ахым гаралашыб кәскин олду. Ким ки, Ағ Ишыг, хакы зәррәләрин ахымына зор етдисә, каинатларын сәрһәдлик кәнарына өзүнү бағлы етмиш олду. Онун Гаjыдышы ләнҝ олаҹаг, гырмызылыг сәрһәддинә ҝеҹ олаҹаг, Јашыллыға, jә`ни, jараныш золағы арасына ҝеҹ ҝәләҹәк. Сәбәбкар да ҹавабдеһлидир, — гаралыг арасында дурмағына ҹавабдеһдир. Чүнки о, Гырмызы Ган ахымыны, демәли, Ағ jараныш зәррәләринин сабит һәрәкәтини даjандырды.

Кәсилмиш аjрыдыр, боғулмуш аjры. Суда еһтиjатсызлыг аjрыдыр, боғулмуш аjры. Ынтиһар аjрыдыр, гәсдән боғулмуш аjры.

 

Јердә илк мәдәниjjәтләр

Бир Иҹрачы олараг, Јер үзүндә илкин Чағларын илк Бирләшмәләрин гуруҹулары Јер Планетинә илк олараг ҝәлмиш, сонралар исә Бөjүк Јараданын Бөjүклүjүнү, Тәклиjини анламыш 10 Мүгәддәс Бабаларымыз олмушлар. Онлар Планетин мүхтәлиф jерләриндә илк Мәдәниjjәтләр гурмушлар. Инсанларын артымы вә әтрафлара jаjылмалары илә әлагәдар бу Бирләшмәләр даһа да мүхтәлифләшмишләр. Лакин бә`зи Мәдәниjjәт парчалары, гәлпәләри бизә гәдәр ҝәлиб чатмышдыр. Илк Мәдәниjjәтләрдән бирисинә, мисал олараг, Новруз (Зурван) баjрамыны ҝөстәрмәк олар.

Илк Бабамыз олан Мән-ин дөврүндән Навруз (Зурван) бир баjрам тәнтәнәси илә бизләрә jаддашларда ҝәлиб вә иҹра олунуб. Навруз баjрамы jени ҝүнүн, үмумиjjәтлә, jашаjышын баjрамыдыр, Каинатларын март аjына мүвафиг ҝәлән Јараныш башланғыҹынын, дәjишмәз бир Анын хатырланмасы баjрамыдыр. Јә`ни бу баjрамын мә`насы Каинатларын Јаранма Аныны, планетләрин өзүнәмәхсус Симметрик дүзүлүшүнү, Һәрәкәтә ҝәлишини вә jенилиjин башланғыҹыны анмагдыр.

Илк бәшәриjjәт бир баjрам атрибуту кими оддан-оҹагдан, тонгалдан истифадә етмишди. Тонгалын, одун истиси ҹанлы варлыглар илә Јер мәканымызын бир истилик ичәрисиндә олдуғуну ҝөстәриб хатырладыр. Тонгалын аловунун сөнүкән анында онун мәркәзинин Ағ Ишыг топлумунун саф, пак ишығы Бөjүк Јараданын Ишығыны jада салыр. Јә`ни ки, Јараныш Аны Јараданын Ағ Мүгәддәс Ишығынын, Нурунун әтрафлара jаjылмасы Илкинин бир Ишыгдан вә Каинатын, галактика вә мегагалактикаларынын Ағ Ишыгдан башланғыҹ алмасы анламыдыр. Зурван Баjрамы әрәфәсиндә (18 -22 Март) ҝүндә 3 дәфә олмагла, далбадал 4 ҝүн әрзиндә Бөjүк Јарадана вә О-нун Ишыглардан Јаратдыгларына сәҹдәләр-Тәшәккүрләр едәрдиләр.

Илк инсанлар одун сонлуғунда алынан ағармыш күтләнин ичәрисинә мүхтәлиф рәнҝли кичик дашлар туллаjардылар. Дашларын бу Ағлыға говушуб балаҹа сәслә партламасы исә галактикаларын, планетләрин Партлаjышла jаранмасы jаддашы иди. Инсанларын бу анларда әл чалмасы, сәс салмасы да о атрибутун шәнликлә, бир руһ jүксәклиjи илә иҹрасы иди.

Инсанлар Зурван әрәфәсиндә, сүбһ тездән ахар су кәнарына ҝәлиб, әл-үзләрини jуjуб, су паклығына говушмагла, санки Паклыға, Илкә, Мүгәддәслиjә говушмаг иҹраатыны jеринә jетирибләр. Јер мәканында тәбиәтин оjанышы чичәк, ҝүл, сәмәни илә геjд едилирди. Бу Каинатын Јашыл гуршағынын, jашыллығын, jашаjышын рәмзи иди вә тәзә палтар ҝеjмәклә, jениләшмәк севинҹи, шәнлиjи илә геjд олунуб. Аиләләрдә ади олан сүфрә ачылышы, мүхтәлиф jемәк вә ширниjjат дүзүмү, еjни заманда jумуртаны боjаjыб сүфрәjә гоjулушу, Каинатын гурулушунун овал кәсикли Еллипсоид формасында олдуғуну вә Онун Јашыл гуршағынын һәр бир буҹағында Јашаjыш шәраитинин вар олдуғуну бир даһа jада салырды вә аиләни даһа да мөһкәмләндирирди. Сүфрәләрә адлары “С” самити илә башлаjан 7 нөвдә әшjа вә jемәли шеjләр дә гоjармышлар. Бу, Бөjүк Јараданын Ишығынын вә аиләләрин, соjларын, инсанларын бир-биринә говушмаларыны, бирләшәрәк меһрибанчылыгларынын әламәтләрини рәмзләндирир вә артырырды.

Һәр бир иҹраат о вахтлар Елмә, Илаһи анламлара сөjкәнмишди.

Чох-чох гәдим тарихләрдән инсанлар информасиjалары jаддашлардан-jаддашлара, нәсилләрдән-нәсилләрә нағыл, баjаты, ше`р, фолклор формасында чатдырмышлар.

Бу баjрамы инди дә тәкҹә Јер планетиндә деjил, Сәмада, Ҝөjдә, Каинатда да геjд едирләр. Һәтта бир чох инсанларын “өлүләр” кими билдикләри, вәфат етмиш инсанлар да бу Баjрамы бөjүк севинҹләрлә Ҝөjләрдә геjд едирләр.

Јазда шимшәк чахыр, ҝөj ҝурулдаjыр, jағышлар jағыр. Санки ҝөз өнүндә Јараданын Нур Ишығы, о Партлаjыш Аны вә Паклығын әввәли даjаныр. Әҝәр космосдан, Каинатдан о ана бахылса, әҝәр космонавтлар космик ҝәми ичәрисиндән о аны мүшаһидә етсәләр, ҝөрәрләр ки, о шимшәjин ишыг jаjымы бир анда овал, еллипсоид формасында jараныр вә сөнүр. Бу, Илкә, Илк Бөjүк Партлаjыша бир jаддашдыр.

Бу баjрам аjры-аjры миллиjәтин, иргин, гит`әнин, ҹәһәтин вә с. деjил, ҹәм Јаранышын, ҹәм jаранмышларын баjрамы олмушдур. Зурван әрәфәсиндә Ҝүнәш Системимиздәки планетләрин һамысына еjни вахтда jенилик ҝәлир, онлар jениләнирләр. О ҝүн һәр варлыг, һәр ҹисим баjрам аныны jашаjыр. Азәрбаjҹанда Новруз баjрамы чох гәдим баjрамдыр. Онун тарихи илк бәшәрдән биз бәшәрә ҝәлиб вә, беләликлә дә, 3 – 4 милjард илә чатыр. Сонралар бу баjрам һаггындакы Билҝиләр диҝәр иргләрин нүмаjәндәләринә дә чатдырылмыш вә онлар да узун әсрләр боjунҹа Зурван атрибутларыны, заманлар өз ишләрини ҝөрәнәдәк, иҹра едирмишләр. Ҹәм бәшәрин, ҹәм ҹисмин, һәр варлығын, планетләрин Өзләринин, нүвәләринин баjрам аныдыр, чүнки Каинатларын баjрам аныдыр.

Новруз һаггында деjимләр Бөjүк Јараданын “Јараныш” Китабында [3] әсаслы ишыгландырылмышдыр.

 

Сөзләрин арашдырылмасы үзрә дилчилиjин

тарихинә кичик бир нәзәр

Сөз илә онун мә`насы арасындакы әлагәләр барәдә бәшәр тарихиндә мүхтәлиф философ вә дилчи алимләрин фикир вә мүлаһизәләрини охуҹулара гысаҹа хатырладаг.

Һәлә е. ә.IV әсрдә гәдим Чиндә дини бахышларын әсасландырыҹыларындан бири олан философ Конфутси вә онун давамчылары белә һесаб едирдиләр ки, сөзүн мә`насы онун адландырдығы әшjа вә jа һәрәкәтә уjғун ҝәлмәлидир; мәсәлән, онлар деjирдиләр: “jол она ҝөрә белә адланыр ки, биз онун үстүндә jериjирик; әшjалар она ҝөрә белә адланыр ки, онларын маһиjjәти беләдир”.

Гәдим jунан философу Һераклит (е. ә. 540-480-ҹи илләр) әшjа илә сөз арасында мөһкәм әлагә олдуғуну сөjләмишди. Онун фикринҹә, әшjанын маһиjjәти онун ады олан сөздә аjдынлашыр.

Ерамыздан әввәл V-IVәсрләрдә jашамыш jунан философу Әфлатун (Платон) “Кратил вә jа сөзләрин дүзлүjү һаггында” китабында ҝөстәрирди ки, дүнjада инсанын өзүндән даһа бөjүк гүввәләр вар ки, шеjләрә адлары онлар верир. О, һәм дә геjд едирди ки, адгоjмада бир разылыг, бир адәт дә мөвҹуддур. Анҹаг бу адәтин нәдән ибарәт олдуғуну ачыглаjа билмәмишди.

Ерамыздан әввәл III әсрдән башламыш стоикләр ҹәрәjанына мәхсус философ вә дилчиләр сүбут етмәjә чалышмышлар ки, әшjа илә онун ады арасында сых әлагә вар. Бунун үчүн онлар етимоложи арашдырмалара ҝениш jер вермишдиләр.

Лакин бунунла бәрабәр гәдим дөврдә диҝәр ҹәбһәнин алимләри, хүсусилә Јунан философу Демокрит, Чин философу Сjун Куан вә диҝәрләри гуру механики-материалист фәлсәфи бахышлара әсасланараг шеjләрә (предметләрә) адгоjмада (инсанлар арасында) гаршылыглы разылашма вә шәртләшмә принсипинин олдуғуну фәрз етмиш вә бунунла да мүасир дөврдә дилчиләрин бәjәндиjи вә үрәкдән инандығы, һәм дә чағдаш дөврдә һөкм сүрән “шәртилик-ихтиjарилик” нәзәриjjәсинин әсасыны гоjмушдулар. Дилин өjрәнилмәсинин вә мүасир елм сәвиjjәсинә ҝәтирилмәсинин jени ерасы ХIХ әсрин башланғыҹына тәсадүф едир ки, кечән бу 200 ил әрзиндә Авропада материалист бахышларын хүсусилә үстүнлүк тәшкил етдиjи бир шәраитдә, нәзәри вә тәтбиги дилчилиjин мүхтәлиф саһә вә шө`бәләри сүр`әтлә инкишаф етмиш, бөjүк дилчиләр ордусу, мүхтәлиф дилчилик ҹәрәjан вә мәктәбләри jаранмыш вә фәалиjjәт ҝөстәрмишдир.

Бүтүн бунлара бахмаjараг, дилчиликдә сөзләрин jараныш принсипләри индиjә гәдәр, тәәссүф ки, әсаслы сурәтдә өjрәнилмәмиш, әксинә онун елми-нәзәри инкишаф истигамәти jанлыш jоллара салынмышдыр. Мәсәлән, дилчилик әдәбиjjатына әсасән, ҝуjа ки, һеч бир мә`надашыjыҹы хүсусиjjәтләри олмаjан фонемләрин мүәjjән гаjдалы дүзүлүшлә тәләффүзүндән сөзләр алыныр вә бу сөзләр артыг бу заман мә`наjа малик олур. Бу, белә ола билмәзди, чүнки, тәбиәтдә бу ҹүр идеjаjа jер jохдур. Мә`насызларын jығышыб мә`на әмәлә ҝәтирмәк ҹәһди ҝүлүнҹдүр. Тәбиәтин бүтүн һәрәкәти, һадисәси, үнсүрләри мә`налыдыр. Әҝәр, биз риjазиjjатчынын, физикин вә jа мүһәндисин jаздығы дүстурлары анламаjырыгса, онлар һаггында “мә`насыз идеографиjа” деjә биләрикми; jахуд да дүстурлары мә`налы, онларын үнсүрләрини, символларыны исә мә`насыз адландыра биләрикми? Мисал үчүн, машынларын лаjиһәләри вә өзләри мә`налы олдуғу кими, онларын һиссәләри дә, һиссәләрин һәрәкәтләри дә мә`налыдыр. Сөзү әмәлә ҝәтирән фонемләрин мә`на дашыjыҹысы олмадыглары фикри дилчиликдә елә дәрин көк салыб ки, нә кечмишдә, нә дә индики зәманда бунун әкси истигамәтиндә ахтарышлар апарылмамышдыр. Дүздүр, тәләффүз мәсәләләринин өjрәнилмәси саһәсиндә бу ҝүн фонетика вә фонолоҝиjа мәсәләләри физиоложи, акустик, психоложи бахымдан мүвәффәгиjjәтлә арашдырылыр, експериментләндирилир [2]; лакин, неҹә деjәрләр, “чәкиҹ ағармыш дәмирә jох, соjуг зиндана вурулур”. Ахы бу ишләрин һамысы бир дә она ҝөрә апарылыр ки, сөзләрин вә, беләликлә дә, дилин тәбиәти ачылсын. Әҝәр, сөзләрин мә`насы, дилин дә өзәл принсипләри, мәзмуну дахилдән ачылмаjырса, онда елм хатиринә елм jаратмағын һеч бир мә`насы jохдур.

 

Дилләри вә сөзләри  Бөjүк Јарадан jарадыб

Китабын “Сөз” һиссәсиндә jазыланлардан вә “Сөзүн сирри – сәсин сирри” китабындан [8] ҝөрүнүр ки, фонемләрин мә`на әмәләҝәтириҹи әламәт вә вәзифәләри универсали кеjфиjjәтләринә маликдир.

Сөз дахилиндә саит фонемләр әсасән әшjанын һәрәкәтинин вә jа башга һадисәләрин истигамәтләндирилмәсинә, jөнәлдилмәсинә хидмәт едирләр; самит фонемләр исә сөзләрдә физики (мәкан, заман-вахт, мәсафә, истигамәт, мүхтәлиф тә`сирләр, иш, ҝүҹ, енержи, онларын мүхтәлиф һаллары вә нисби гиjмәтлилиjи вә с.), һәндәси, психоложи вә ҹанлы тәбиәтә аид анлаjыш, әламәт вә һадисәләри ифа едирләр.

Суал олунур: елмин, техниканын индики инкишаф сәвиjjәсиндә мүасир инсанын jени сөзләр jаратмағына ҝүҹү чатмадығы бир һалда, неҹә ола биләрди ки, гәдимләрдә jашаjан инсанлар, бир-бириндән о гәдәр дә мә`луматлы олмаjан халглар белә универсаллыға малик вә дәгиг, фундаментал елмләрин анлаjышларына әсасланан сөзләр, дилләр jарада билсинләр? Бу суала ҹаваб вермәк о гәдәр дә асан деjил вә көмәjимизә Бөjүк Јарадан Өз Мүгәддәс “Јараныш” Китабы [1] илә ҝәлир. О, бу Китабын II бөлмәсиндә инсанын нитги, данышығы, сөзләр һаггында Деjир:

61. Илкдән бир көкдән, бир данышан Јараныш.

Каинаты Јаратдыгдан сонра, О, Илк олараг 3 дәфә “Јаранышдыр,Јаранышдыр,Јаранышдыр” Сөзләрини Демишди (әлбәттә, буну азәрбаjҹанҹа деjил, үмуми Каината, jә`ни Өзүнә вә Ағ ҝеjимлиләрә, Мәләкләрә мәхсус, Өз конкрет Дилләриндә Сәсләндириб. Мараглыдыр ки, Сәмавиләрин дилләриндә 360 фонем ишләнилир). Бу Сөзә, бунун көкүнә, jә`ни jараныш принсипинә вә инсанларын данышдығы сөзләрә, диллләрә ишарә олараг, О, “Јараныш” Китабында Сөзүнә Давам Едәрәк, Деjир:

62. Илкдән Илк Сөзләдир, бир көкдә сөзләдир, сөз Мәнимләдир, Өзләдир. Илкдән сөз Сөзләдир, бир көкдән, бир көкдә, Сөзләдир. Аjры деjил, өзлүjү илә Өзләдир, бир көкдә Сөзләдир.

Һеч бир халг өзүнү вә индиjә гәдәр өз дилини jаратмамышдыр [олса-олса, халглар әввәлки (көһнә)мә`лум сөзләрдән истифадә едиб дүзәлтмә сөзләр jаратмышлар]. Буна ишарә олараг, О, Деjир:

63.Халг халг jаратмады, халг дил jаратмады, илкдән сөз Мәнимләдир, Мәнләдир, бир Көкдән, бир Сөздән, Мәнимләдир, Мәнләдир. Илкдән, Јаранышдан, сөз Сөзләдир, бир көкдән, бир көкдә сөз сөзләдир. Илкдән Ҹәм Јараныш Мәнимләдир, Мәнләдир.

64.Сөз бир көкдә Сөзләдир, аjры деjил,Сөзләдир, «ҝөз» ҝөрдүjүн, ҝөзләдир, «сөз» дедиjин, Сөзләдир, бир Көкдәндир, Сөзләдир.

Китабын III бөлмәсиндә Деjир:

71.Сөз Мәнимләдир, Өзләдир, илкдән сөз Сөзләдир, Бир Көкдә, Сөзләдир. Данышыг,Бир Көкдән,сөзләдир. Ҝөндәриләнләр (Илк Бабаларымыз олан Илк Мүгәддәсләр вә давамчылары) арасында сөз Сөзләдир,Бир Көкдән,Сөзләдир. Анлам данышыгладыр,сөзләдир,үнсиjjәт сөзләдир, бир Көкдән сөзләдир.

Һазырки әлавә бөлмәдән ҝөрдүк ки, Илкин олараг Јер үзүнә 10 Мүгәддәс Бабамыз (онлар Јер үзүндә мүхтәлиф тә`сирләр нәтиҹәсиндә маддиләшәрәк, бизим бәдәнләримиз кими бәдән алмышлар) вә онлар үчүн Бөjүк Јарадан Тәрәфиндән Ҝөндәрилән 10 Нәнәмиз jер үзүнә ҝәлдикдән сонра онлар евләнмиш вә өвладлары, өвладларын өвладлары төрәмишдир (беләликлә, Јер үзүндә мүхтәлиф иргләр, мүхтәлиф халглар әмәлә ҝәлмиш вә нәһаjәт, биз инсанлар артмышыг). Бу өвладлар бир-бирини ахтарараг, еjни бир Көк үстүндә, бизим бу китабда ачыгладығымыз еjни принсипләр әсасында, jараныб деjилмиш сөзләрлә бир-бири илә данышмыш вә, беләликлә, халглар, сөзләр артмыш, дилләр jаранмышды. Бөjүк Јарадан бу барәдә Деjир:

83. О мәкана илк өвладлар ҝәлди, Бөjүк Јарадан Бахышында ҝәлди. Илк өвладлар о мәканы ҝөрдү, мәканда варлыглар ҝөрдү, варлыглара ад деjилди. Дилә “дил”деjилди, Илкин Сөзлә бир көкдән ад деjилди (ҹисимләрә, варлыглара).Дилдән дил артды, үнсиjjәтә дил артды, үнсиjjәтә сөз артды.

86. Ахтардылар, тапдылар. Тапыланлар тапылды, ҝөрүшәнләр ҝөрүшдү. Сөзә сөз ҝәлди, о мәкана да сөзләрә сөз ҝәлди. Илк өвладлардан jени сөз ҝәлди. Һәр ҹисмә, һәр варлыға, һәр һәрәкәтә ад деjилди, ад ҝәлди; Мүгәддәсләр арасында Бир Көкдә Данышыға, о Көк үстүндә jени сөз ҝәлди, ад деjилди, ад ҝәлди. Илк өвладларын бахышында, варлыгларын өзлүjүнә ад ҝәлди.

Бу Мүгәддәсләр, үмумиjәтлә бүтүн Ағ ҝеjимлиләр Каинатда һәм Бөjүк Јараданла вә һәм дә өз араларында лап Илкдән, Илк Јарадылышдан даныша, хәбәрләшә билирдиләр. Һәгиги Инсанлар вә диҝәр Сәмавиләр дә бу гәбилдәндир. Онларын сәсешитмә үзвләри олса да, һәм дә бәдәнләринин аjры-аjры һүҹеjрәләри илә дә сәси һисс едә билирдиләр. Она ҝөрә дә, үнсиjjәт узагдан сәссиз дил, jә`ни дүшүнҹәни бир-биринә өтүрмә jолу илә, jахындан исә сәсли данышыг, сәсли нитг илә апарылырды. Јә`ни, Каинатда нитг, данышыг Јер үзүндә һәjатын jарадылышындан да әввәл вар иди.

Беләликлә, инсанын вә дилләрин әмәлә ҝәлмәси үзрә мөвҹуд бахышларын дәjишдирилмәси бәшәриjjәтин, елмин гаршысында лабүддүр, гачылмаздыр. Һәм дә елмдә мөвҹуд олан “дилин jарадылышында даһи шәхсиjjәтләрин ролу” нәзәриjjәсинә jени ҝөзлә, jени бахышла нәзәр jетирилмәлидир. Чүнки, Јердә һәjатын jарадылышындан индиjә гәдәр Тәкамүл етмәли олан Инсан-оғулларынын ичәрисинә Каинатдан һәмишә jүксәк инкишафа малик Адәмоғуллары вә Тәкамүл пилләләри уҹа олан диҝәр инсанлар да (доғулуш jолу илә бир гоһум кими) Ҝөндәрилмишләр. Онлар бә`зән аҹлыглара, мәрһумиjjәтләрә һәтта тәһгирләрә, өлүмләрә мә`руз галсалар да, бир Прометеj кими, бир Дәдә Горгуд кими бу инсанларын инкишафларына өз көмәкликләрини, Ишыгларыны әсирҝәмәмишләр. Онлардан бир гисми исә инсанларын шәфа тапмаларында, өмүрләринин узанмасында [мәсәлән, Иса Пеjғәмбәр (ә. с.)] әһәмиjjәтли рол оjнамышлар. Бунлар исә, һәмишә бир сирр олараг, инсанлардан ҝизләдилмишдир. Чүнки, Јер Инсаны һәлә Тәкамүл jолу кечмәлиjмиш вә ҝәләҹәкдә дә кечәҹәкдир.

Сөз.Сөз конструкторлуғу.Сөзүн сирри.