Мүрәккәб садәлик вә садә мүрәккәблик

Һамымыз информасийа алараг вә өтүрәрәк енержи сәрф едирик. Електрик йохдурса, интернетә дахил олмаг, мобил телефон долдурулмайыбдырса, онун васитәсилә хәбәр алмаг, телефон стансийасы ҹәрәйансыз галыбдырса, стасионар телефонла данышмаг, бензин гуртарыбдырса, мәлуматдан өтрү шәһәрин о башына ҝетмәк – онларын һеч бири мүмкүн дейил. Һәтта гоншуйа дәйиб ики кәлмә сөз демәк дә намүмкүндүр, әҝәр айағыны йердән ҝөтүрмәйә ҝүҹүн чатмырса.

    Бунларынһамысытехники (мәһзтехники!) мәһдудиййәтдир. Чүнки информасийаны нәинки енержи сәрф етмәйәрәк, әксинә, енержи әлдә едәрәк өтүрмәк үчүн нәзәри ҹәһәтдән һеч бир манеә йохдур. Бу да ағлабатандыр. Информасийа гәбул олунанда енержи сәрф едилирсә, онда информасийа өтүрүләндә енержи әлдә едилмәлидир. Одаонаҝөрәдирки, информасийаенержининдиҝәршәклидир, даһадәгигдесәк – онунбашгаадыдыр.
    Ейни шейин ики ады вардырса, бунларын арасында тәрс мүтәнасиблик йараныр. “Ҝоод бйе” дейән нә гәдәр чохаларса, о гәдәр дә “Саламат гал” дейән азалар. Енержи күтлә илә дә тәрс мүтәнасибликдәдир – бу, физикадандыр – йадыныза салын, орада әмсал – ишығын сүрәтинин квадраты да вардыр. Беләдирсә, күтлә илә информасийа дүз мүтәнасибдир? Бүтөвлүклә, еләдир ки, вар. Јәни күтлә артдыгҹа информасийа да артыр. Бунун әкси дә дүрүстдүр.
    Нәзәри ҹәһәтдән мүмкүндүр ки, тәбәддүл едәсән – информасийанын һәр нә варыны йығыб бичимсиз дәрәҹәдә сыхышдырасан – вә сонра? Информасийа йоха чыхыр. О мәнада ки, әлчатмаз олур. Бәс йердә галан нәдир? Бәли, күтләдир. Каинат һәҹминдә, солғун, һәмҹинс – өзү дә астрофизикләрин гаранлыг маддәсиндән даһа йекнәсәг бир күтлә (о, һәмин маддәдир ки, онун һаггында әмәлли-башлы бир шей билән йохдур, лакин бу барәдә сөһбәт сонрайа галсын).

Мүәллиф: Баһадур Таһирбәйов
Үмумдүнйа системологлар
Клубунун мүхбир үзвү

“Елман Әлийев: Олдуғу вә ҝөрүндүйү кими” китабындан
Бакы, Нәрҝизнәшриййаты, 2012, сәһ.165