Сәкинә Әлийева — «Азадлыг ҹарчысы», Ишығын досту, зүлмәтин дүшмәни олмушдур
“Азадлыг ҹарчысы” китабында Нахчыван МР Республикасы Али Совети Рәйасәт һейәтинин сабиг сәдри, Совет иттифагынын тәркибиндән чыхмаг һаггында илк дәфә мәрданә гәрар гәбул едән Сәкинә ханым Әлийеванын өмүр йолундан (1925-2010) бәзи мәгамлар ачыгланмышдыр. Китабда ейни заманда Сәкинә ханым һаггында достларынын хатирәләринә вә үрәк сөзләринә дә йер верилмишдир.
ИШЫҒЫН ДОСТУ, ЗҮЛМӘТИН ДҮШМӘНИ
Онунла Мәрдәканда санаторийада таныш олдум. Бу танышлыға сәбәбкар ҝөркәмли фолклоршүнас, профессор Мүрсәл Һәкимов иди. Ҝөрүнүр Сәкинә ханымын кәшф олунмамыш дүнйасындакы гейри-адиликләри, мараглы һәмсөһбәт олдуғуну дуйдуғундан иди ки, белә бир зийалы ханымла йахындан таныш олмағы мәнә мәсләһәт билмишди. Фойедә бу ханым-хатун инсанла ҝөрүшдиим. Гапгара, мәна долу ҝөзләриндән бир дүнйа ишыг сүзүлүрдү. Мәрданә чөһрәсиндә тәбии ки илләрин гайғы йүкү ҝөрүнүрдү. Үзүнүн ҹизҝиләриндә, ҝениш алнында бир мәтинлик, ҹәсарәт охунурду. Индийә гәдәр ону гийаби таныйырдым, мәтбуатдан, тутдуғу вәзифәдән бир журналист кими хәбәрим варды. Сәкинә ханыма зүлмүн, мүстәмләкәнин тилсимини сындыран бир азадлыг ҹарчысы кими бахырдым. Доғрудан да о, Азадлыг ҹарчысы иди. Вә бурада бөйүк өндәр Мустафа Камал Ататүркүн сөзләрини хатырлатмаг йеринә дүшәрди: «Мән йашайа билмәк үчүн мүстәгил бир дөвләтин өвлады олмалыйам ”. Бәли, о ҝөзәл ҝүнүн башланғыҹы ҝәлиб чатмышды. Садәҹә олараг мәтин бир аддым атмаг лазым иди. Бу аддымы илк дәфә Нахчыван Мухтар Республикасынын Али Совети Рәйасәт Һейәтинин сәдри Сәкинә ханым Әлийева атды. Горхмады, гаршыда ону нәләр ҝөзләмәсиндән асыһ олмайараг, һагг сәсини галдырды. Чүнки о, дүшмән башы кәсән Томрисин вариси иди. Чүнки о, ийирми илдән чох ат белиндә дүшмәнләрә гаршы мүбаризә апарараг гачаг һәйаты кечирән Һәҹәрин, киши палтары ҝейиниб дөйүшләрә атылан Рүстәмәнин, Губа һакими Фәтәли ханын ханымы, өз амалы уғрунда гардашына белә ҝүзәштә ҝетмәйән, доггуз ил Дәрбәнди иҝидликдә мүдафиәдә сахлайан Тути Бикәнин, Атабәйләр дөвләтинин ахырынҹы ханы Өзбәйин арвады Меһриҹан ханымын вә с. йурдумузун заман-заман азадһғы уғрунда мүбаризәйә гошулан мүбаризләрин варисидир. Һәр заманын, һәр тарихин өз гәһрәманлары вар. Сәкинә ханым Әлийева дөврүн, заманын бу ҝүн йетишдирдийи тарихи гадын гәһрәманыды.
Онун өмүр йолунда ҝөрдүйү мәшәггәтләр, һагсызлыг вә әдаләтсизликләр Сәкинә ханыма ҝениш һәйат тәҹрүбәси вермишди. Јахшыны, йамандан сечмәйи өйрәтмишди. Јахшылары исә Сәкинә ханым һеч заман унутмур. Милләтиндән, тутдуғу мөвгейиндән, вәзифә күрсүсүндән асылы олмайараг йахшы һәр йердә йахшыдыр. Бизим севимли, мәтин, ҹәсур Азәрбайҹан ханымы Сәкинә ханым кими, өзһалал зәһмәти, ҝәрҝин әмәйи илә ҝүнбәҝүн, пиллә-пиллә галхан бу ҹәсур гадын ССРИ-нин тәркибиндән чыхмаг барәдә гәрары илә атдығы илк, тәкраролунмаз аддымла тарихдә йени бир сәһифә ачды. Вә бу сәһифә Азәрбайҹан халгынын өмрү гәдәр йашайаҹаг. Түркийәнин “Ҝүнайдын” гәзетиндә дә Сәкинә ханымын бу ҹәсур һәрәкәти һаггында Муаммер Елверен мараглы бир ачыглама верди.
Сәкинә ханымын бу аддымына додаг бүзәнләр дә олмушду. Амма о инсанлар бир гәдәр сонра һәгигәти етираф етмәйә мәҹбур олдулар. Чүнки Сәкинә ханым һәгигәти дуйуб, ҝөрүб белә аддым атмышды.
… Әзиз охуҹу! Мән Сәкинә ханым һаггында бәлкә даһа чох сөз дейәрдим. Амма онун мәнә вердийи говлугда һәр шейи өзү о гәдәр сәлигә вә ардыҹыллыгла йазыб ки, әслиндә мәним бу бир-ики кәлмәмә белә еһтийаҹ галмайыб. Бу китаб әслиндә Сәкинә ханымын мәналы өмрүндән әсас анлары йаздығы бир хатирә дәфтәридир. Сиз дә мәним кими охуйуб бу ханыма бир даһа гибтә едәҹәксиниз, вурулаҹагсыныз. Онун һәйат йолундан чох шей өйрәнәҹәксиниз. Өйрәнин ки, сабаһ һәгигәтин ҝөзүнә дүз бахасыныз, өйрәнин ки, һәр кәсин гиймәтини дүз верәсиниз. Сәкинә ханым ИШЫҒЫН ДОСТУ, ЗҮЛМӘТЫН ДҮШМӘНЫДИР. Һәйатыныз һәр заман ишыгһ олсун, ишыг севәнләр!
ФӘРИДӘ ЛӘМАН
«Азадлыг ҹарчысы» китабына ҝириш сөзүндән
(тәртибчи вә редактор филолоҝийа елмләри намизәди Фәридә Ләман)
Бакы, «АДИЛОҒЛУ нәшриййаты», 2003, 130 нусхә, 144 сәһ.
