Тәкраролунмаз абидәләр диjары

НУҺ ПЕЈҒӘМБӘРИН ГӘБРИ ТАПЫЛЫБ

Бу хәбәрин севинҹи илә өтән ил декабрын сонларында Нахчывана ҝетдим. Беjнәлхалг “Ҝәмигаjа” експедисиjасынын тәшкилатчылары: танынмыш академикләр, милләт вәкилләри Азәрбаjҹан МЕА Нахчыван бөлмәсинин сәдри Исмаjыл Һаҹыjев вә Ј.Мәммәдәлиjев адына Нахчыван Дөвләт Университетинин ректору Иса Һәбиббәjли илә бирликдә шәһәрин гәдим гала диварынын jахынлығында һүндүр jамаҹа ҝәлдик.

Бәшәриjjәти дүнjа дашгынындан хилас етмиш Нуһ пеjғәмбәрин гәбри бу jамаҹда иди. Мән улу бабамызын садә мәзарына баханда дүшүндүм ки, бу даһи инсанын, Азәрбаjҹанын илк тарихи шәхсиjjәтинин мәзарынын мин илләр әрзиндә горунуб сахланмасынын өзү бир гәһрәманлыгдыр. Вә бу гәһрәман Азәрбаjҹан халгыдыр.

Заман узаглығындан хәбәр верән рәгәмләр кечди ҝөзүмдән: 4000 илдән артыг jаш верилән Мисир еһрамлары, 5000 илдән артыг jаш верилән “Билгамыс” дастаны тарихин бәри үзүндә галыр. Ахырынҹы бузлашмадан әввәл баш верән Дүнjа дашгынындан исә бизи 12-13 мин ил аjырыр. (Бәзән “мәһәлли дашгын” һесаб едәрәк, буна 6-7 мин ил jаш да верилир. Лакин “мәһәлли дашгын”да Нуһ пеjғәмбәрә вә ҝәмисинә еһтиjаҹ галмыр. Әслиндә “мәһәлли дашгын” Гуран вә Библиjанын әлеjһинә ҝетмәкдир).

Ҝәмисинин вә мәзарынын заман әлчатмазлығына ҝөрә Нуһ бабамызын әфсанәләшмәjә һаггы вар иди. Нуһун әсас гәһрәманлығы-сивилизасиjанын jени-2-ҹи бүнөврәчиси олмасыдыр. Онун гәбринин мин илләр әрзиндә зиjарәтҝаһа чеврилмәси дә тәбиидир. Сонунҹу аллаһсызлыг дөврүндә Азәрбаjҹанын да дахил олдуғу Рус-Совет империjасында инсанын руһани дуjғулары тәһгирә мәруз галыр, мәсҹидләр, килсәләр, пирләр, өвлиjа гәбирләри дағыдылырды. Нуһ пеjғәмбәрин дә гәбри о илләрдә дағыдылыб, зиjарәтҝаһлар сырасындан кәнар едилиб. Амма хош тәсадүфдән гәбирүстү мәгбәрә учурулса да, пеjғәмбәрә тохунулмаjыб, гәбир саламат галыб.

Академик Иса Һәбиббәjли бунунла әлагәдар деди:

    -Нуһун гәбринин тапылмасында Азәрбаjҹанын илк профессионал рәссамы Бәһруз Кәнҝәрлинин таблолары көмәjимизә ҝәлди. Даһи рәссам ХХ әсрин әввәлләриндә 1918-19-ҹу илләрдә “Нуһун гәбри” мөвзусунда 6 әсәр jарадыб. Мәһз һәмин әсәрләр бизә пеjғәмбәримизин мүгәддәс гәбринин jерини нишан верди. Мәгбәрәни 1-ҹи өзүлә 2 кәрпиҹ галанда әл сахлаjыб, сөкмәjә мәҹбур едиләнләр 8 ҝушәли мәзарын үстүнү даш-торпагла өртүб, бир нөв изи итирибләр. Јәгиндир ки, Нуһ пеjғәмбәрин мәгбәрәси илләр әрзиндә халг тәрәфиндән дәфәләрлә тәзәләниб. Биз гәбри тапандан сонра онун үстүнүн вә әтрафынын тоз-торпағыны тәмизләмишик. Нахчыван Мухтар Республикасы Али Мәҹлисинин сәдри Васиф Талыбовун хүсуси тапшырығы илә jахын вахтда Нуһун гәбринин үстүндә jени, jарашыглы мәгбәрә уҹалдылаҹаг. Бәшәриjjәти дүнjа дашгынындан хилас едән пеjғәмбәр бабамызын мүгәддәс мәзары jенидән вә һәмишәлик, бүтүн дүнjа үчүн зиjарәтҝаһа чевриләҹәк.

НАХЧЫВАН  ТӘКРАРОЛУНМАЗ  АБИДӘЛӘР  ДИЈАРЫДЫР

Бу абидәләр сырасында Ҝәмигаjа өндә даjаныр. Елми-әдәби даирәләрдә, “Нахчыван-Ҝәмигаjа-Нуһун ҝәмиси” сөһбәтләри ҝениш мүзакирә вә мүбаһисә мөвзусуна чеврилиб. Бу ҝүн һәмин мөвзу үмумбәшәри маһиjjәт кәсб едир вә елмдән чох сиjаси сәвиjjә дашыjыр. Дүнjа дашгыны вә Нуһун өз ҝәмисиндә инсан нәслини (вә башга ҹанлылары да) хилас етмәси сөһбәтләри ҝетдикҹә үмумдүнjа әфсанәсинә чеврилиб. Аз гала һәр өлкәдә бу әфсанәнин jерли вариантлары jараныб. О ҹүмләдән Газахыстан, Алтаj диjары, Кореjа, Јапониjа, Чин, Һиндистан, Суриjа, Алманиjа, Италиjа, Мексика, Гватемала, Перу вә башга өлкәләрдә бир дағы ҝөстәриб деjирләр: “Нуһун ҝәмиси бу дағын үстүндә даjаныб”.

Бәс, Нахчывандакы әсл Ҝәмигаjанын башга “Ҝәмигаjалардан” фәрги нәдир? Јәни белә фәргләр вармы? Әлбәттә ки, вар. Ону тәjин етмәк үчүн әсас мәнбәләр нәзәрдән кечирилмәлидир.

1-ҹи мәнбә-мүгәддәс  китабымыз  Гурандыр.  2-ҹи Библиjа, 3-ҹү “Билгамыс” вә  4-ҹү, һәм дә ән гәдим, ән илкин мәнбә: Ҝәмигаjа-Гобустан рәсмләри — jазылардыр.

Гуранын Азәрбаjҹан дилинә тәрҹүмәчиләриндән бири, мәрһум академик Зиjа Бүнjадов jазырды: “Гуранда ады чәкилән Ҹуди дағынын (илк Ҝәмигаjалардан биринин -Ә.Ф) шөһрәти Нуһун ҝәмисинин бу дағ үзәринә отурмуш олдуғуна даир мәшһур Месапатомиjа әфсанәсилә бағлыдыр.”(Бах. Гуран.Геjдләр вә шәрһләр. Бакы, 1992. сәһ.674.) Нахчыван-Ҝәмигаjа Ҹуди дағына (Суриjа әразисиндәдир, дүнjадакы бүтүн башга “Ҝәмигаjалардан” jахын оланыдыр. Түрк алими Аһмед Ерҝөз Ҹудини дағ силсиләси адландырыр. (Бах. онун “Нуһ туфаны”, Ызмир, 1990). Бу фикрә әсаслансаг, Нахчыван Ҝәмигаjасы һәмин силсиләнин шималында ән jүксәк зирвәдир. Нуһун ҝәмисинин мәһз бу зирвәjә (4500 м) енмәси тәбии һесаб олунмалыдыр.

Бу, 1-ҹи әсас мәнбә-әсас фәргидир ки, һеч бир башга “Ҝәмигаjа” илә мүгаjисә едилә билмәз. 2-ҹи әсас мәнбә-Библиjадыр. Дүнjа алимләри Билгамысы тарихи шәхсиjjәт һесаб едирләр. О, — Билгамыс башына ҝәлән (е.ә. ЫВ минилликдә) вә ешитмиш олдуғу, өзүндән нечә мин ил әввәлки һадисәләри дә идеаллашдырараг, бина етдиjи вә һөкмдары олдуғу Урук шәһәринин гаjа кими һүндүр, сал диварларына jаздырыб:

“О һәр сирри биләрди,

о һәр шеjи ҝөрәрди,

Јери су басмасындан

бизә хәбәр верәрди.

Узун jоллар долашыб,

jорулуб әлдән дүшдү,

Башына ҝәләнләри сал бир гаjаjа дөjдү

Сонра һасара алыб, адыны Урук гоjду

(Билгамыс.1985. с.8. Тәрҹүмә Исмаjыл Вәлиjевиндир)

Бу, сәмави китаблардан нечә мин ил әввәлки jазылы мәлуматдыр. Бурада сөһбәт һеч дә “мәһәлли дашгындан” jох, мәһз Дүнjа дашгынындан ҝедир.

“Билгамыс”да тәсвир едилән jер вә инсан адларыны нәзәрдән кечирдикдә бунларын Нахчыван вә бүтөвлүкдә Азәрбаjҹан әразиси илә паралеллиjи” ашкара чыхыр. Јәни мәсәлән, Һачадағ- Нисир Нәсирваз дағы, Шарур (Шәрур), Шуруппыг, Сидури (Сәдури- Сәдәрәк), Киш, кәнд вә чаj ады шәклиндә, Дилмун (Дилман кәнди Ағсуда, Кингир (Кәнҝәр), Гучи (Гутгашен), Диммуз (Думуз), Уту, Бел (Белет), Убар (Абар), Туту, Акту, Етана (Отеке),Иштар (Севит- ҝүнәшин гызы), Шамхат (Шамхат-шам гадын -Шаман гадын), Кур (Күр чаjы), Уткаришта (утук, отка-Адна кәндләри) вә с. Дүнjадакы “Ҝәмигаjа”лардан һеч бири — jахын әтраф илә бирликдә белә паралелләрә малик деjил.

Бу да 3-ҹү әсас мәнбәвә әсас фәрг. Дүнjа етираф едир ки, “Билгамыс”дан о  jана һеч бир jазылы мәнбә jохдур.

Бу сәтирләрин мүәллифинин сон 35 ил әрзиндә апардығы тәдгигатлардан аjдын олуб ки, “Ҝәмигаjа-Гобустан рәсмләри даш jазылары “Билгамыс”дан нечә мин ил әввәл мөвҹуд олуб вә бу ҝүн дә аjдын охунур. Һөрмәтли алимләримиз, академикләр: Будаг Будагов, Иса Һәбиббәjли, Исмаjыл Һаҹыjев, Мираббас Гасымов,АМЕА-нм мүхбир үзвү Вәли Әлиjев, елмләр докторлары, профессорлар Гара Мәшәдиjев, Фәнаһ Хәлилов, Аббас Сеjидов,Гадир Гәдирзадә, Аида Феjзуллаjева, Елмәддин Әлибәjзадә, Баjрарн Аллаһвердиjев, Әждәр Ағаjев вә башгалары билдирирләр ки, Ҝәмигаjа-Гобустан jазыларыән етибарлы тарихдир. Бу сәтирләрин мүәллифы Ҝәмигаjа-Гобустан тәсвирләри арасында Нуһун Ҝәмисинин рәсмләрини ашкар едиб. (Бах. онун “Нуһун ҝәмиси вә Ҝәмигаjа-Гобустан әлифбасы”китабы,Б.2005, 81-102сәһ.,рус дилиндә).

Бу рәсмләр дүнjада һәләлик илк тапынтыдыр. Бу да Ҝәмигаjа вә Нуһун ҝәмиси әфсанәсинин билаваситә Азәрбаjҹан торпағы -Нахчыван-Ҝәмигаjа илә бағлы олдуғуну там тәсдиг едир. Бу да 4-ҹү әсас мәнбә вә әсас фәргдир.

Бу 4 мәнбә, 4 әсас фәрг сүбут едир ки, Нуһун туфаны әфсанәси бүтүн дүнjаjа мәһз Азәрбаjҹандан-Нахчывандан  jаjылыб.Амма бәзи мүәллифләр бу әфсанәнин “ермәни” вариантына “әсасланыб”, онун ермәниләрлә бағлылығыны ирәли сүрүр, бәзиләри исә елә һәмин сәбәбдән Нуһун туфаны әфсанәсинин вә Ҝәмигаjанын уjдурма олдуғуну сөjләjирләр. Һәтта ҝуjа “Нуһун Ҝәмиси” вә онун Нахчыванла бағлы олмасы идеjасынын “ермәни мәнбәләриндән гаjнагландығыны” иддиа едир вә “чыхыш jолуну” бу “идеjаны” рәдд етмәкдә ҝөрүрләр. Бунлар һеч бир әсасы-даjағы олмаjан иддиалардыр.

Академик Зиjа Бүнjадов jазырды: “Гәдим ермәни рәваjәтләриндә Нуһун Ҝәмисинин бир дағ үзәринә отурмасы һаггында һеч бир мәлумат jохдур. Нуһун Ҝәмисинин Масис (Ағры-Арарат-Ә.Ф) дағы зирвәсинә отурмасына даир олан рәваjәт, анҹаг ХЫ вә ХЫЫ әсрләрдә ермәни әдәбиjjатында өзүнә jер тутмаға башлады” (Бах. Гуран. Геjдләр вә шәрһләр. с.674).

Демәли, ермәниләр нечә jүз ил әрзиндә, Нуһун Ҝәмисинин Масис (Ағры) дағынын зирвәсинә ендиjиндән данышыблар. Бахыб ҝөрәндә ки, Азәрбаjҹан алимләринин сүбут етдикләри кими, Нуһун Ҝәмиси Нахчыванла-Ҝәмигаjа илә бағлыдыр, онлар Гарабағ вә башга торпагларымыз кими, Нахчываны да “өз адларына” чыхмаға башлаjыблар. Бу гулдур ермәни нәjимиз варса, ону һәjасызҹасына зәбт етмәк, зорла “ермәниләшдирмәк” истәjирсә, биз өзүмүз мадди-мәнәви дәjәрләримиздән имтина етмәлиjикми?! “Нахчыванын-Нуһун өлкәси олмасы идеjасы”нын һеч бир елми, тарихи-дини әсасы олмадан “ермәниjә аид едилмәси” ермәнинин дәjирманына су  төкмәкдир.

Бәзиләринин фикринҹә, ҝуjа, “бәшәр ҹәмиjjәти jарандыгдан сонра jер үзүнүн тамамилә су алтында галмасы кими бир һадисә олмаjыб” Бу да мүгәддәс китабымыз Гураны, Библиjаны, “Билгамыс”ы, нәһаjәт, Ҝәмигаjа-Гобустан рәсмләрини нәзәрә алмамагдан ирәли ҝәлир. Ҝөрүнүр, беләләринин jени елми мәнбәләрдән дә хәбәрләри jохдур. Гуранда, Библиjада вә “Билгамыс”да һеч бир “мәһәлли дашгындан” сөһбәт ҝетмир. Гоj белә мүәллифләр Гураны бир даһа диггәтлә охусунлар. Даһи физик А.Еjнштеjн jазырды: “Динә әсасланмаjан елмә инанмаг мүмкүн деjил”.

Бир даһа геjд едирик ки, Ҝәмигаjа, Нуһун ҝәмиси вә Нуһун гәбри һаггында әфсанәнин тарихи, елми көкләри инкаролунмаздыр. Нахчыванын-Нуһун өлкәси олмасы идеjасы Азәрбаjҹан халгына мәхсусдур. Бу идеjа әфсанәләшәрәк бүтүн дүнjаjа jаjылыб. Буну 2005-ҹи илдә Нахчыванда-Ҝәмигаjада илк сәjjар конфрансыны кечирән беjнәлхалг “Ҝәмигаjа” елми експедисиjасынын үзвләри дә бир даһа тәсдиг едиб.

   Әждәр Фәрзәли

525-ҹи гәзет  16.02.2006-ҹы  ил.

НОЕВ КОВЧЕГ