Шаир, публисист, зийалы Мухтар Гасымзадә һаггында

17 декабря, 2013 Әдәбијјат

Нуһ чыхандан ҝәлирәм
Бура Нуһун өз ели.
Көһнә гала мәзары
Ҝәмигайа һейкәли
Мухтар Әзиз оғлу Гасымзадә 1951-ҹи илдә Нахчыван шәһәриндә анадан олуб. Ҝәнҹлик илләриндән (1970) бу ҝүнә гәдәр журналистлик фәалиййәтини давам етдирмәкдәдир. Бәдии йарадыҹылыға да елә һәмин илләрдән башлайыб. Шеир вә поемалары мәтбуатдан, әдәби журналлардан, алманахлардан, мави екрандан, радио далғаларындан иҹтимаиййәтә йахшы танышдыр. Мүхтәлиф вахтларда Бейнәлхалг поезийа фестивалларынын иштиракчысы олмуш, шеирләри рус, фарс, инҝилис дилләринә тәрҹүмә едилмишдир.

Телевизийа вә радионун инкишафындакы хидмәтләринә ҝөрә өлкә Президентинин сәрәнҹамы илә (2006) “Тәрәгги” медалына лайиг ҝөрүлмүшдүр.
Һазырда “Әҹәми” Нәшриййат-Полиграфийа Бирлийиндә нәшриййат бөлмәсинин мүдиридир. О, 500-ә йахын мүхтәлиф мөвзулу китабын редакторудур. М.Гасымзадә өз поетик имканларыны өлчүб-бичән, сөзә гәнаәтлә йанашан гәләм саһибләримиздәндир. “Нуһчыхандан ҝәлирәм” китабы шаирин охуҹулара йеддинҹи әдәби төһфәсидир. Китаба мүәллифин йени йаздығы вә әввәлки китабларындан сечилмиш шеирләри топланмышдыр.

Анд ичдим торпаға, анд ичдим ҝөйә,
Андым чөрәк һаггы, дуз һаггы олду.
Аллаһын вердийи немәтди дейә,
Андымын бири дә “сөз һаггы” олду.
Севдим јараданы, көнлүм ачылды,
Сандым варлығымы баһар шәклиндә.
Сөзүм ганадланды, дилим ачылды,
Мән дуа охудум шеир шәклиндә.

ТАНРЫ

Танры ағаппаг тахтында
Өз ишиндәйди.
Тәмәннасыз вәрдишиндә,
Уҹалығында, ағлығында
Ағаппаг ҝүлүшүндәйди.
Аллаһ Мәһәммәдә деди
О да йазды…
Сән ҝөрмәдин, мән ҝөрдүм —
Јараданы ҝөрдүм…
Сән одла ойнайырдын,
Сән ганла ойнайырдын
Сәни ҝөрмәздән ҝәлдим.
Сән Јер үзүнүн аллаһы дейилдин
Сәни тамаһкарлар уйдурмушду
Уйдуранлар уйутмушду!
Аллаһ Мәһәммәдә деди
О да йазды:
Зордан аллаһ олмаз
Зор зору,
Вар вары әзәр.
Инсаф инсафы,
Мәрһәмәт мәрһәмәти бәзәр…
Сән ҝөрмәдин,
Мән ҝөрдүм
Ону ҝөрдүм —
Өзүнү ҝөрдүм.
Танры ағаппаг тахтында
Бәрәкәт йағдырырды ағлығындан.
Гызыл бахышларыйла
Өз ишиндәйди
Ағлығында, ағалығында —
Ағаппаг ҝүлүшүндәйди…

Академик Исмайыл ҺАҸЫЈЕВ Мухтар Гасымзадә һаггында

Тарих, халгларын кечмишинә вә мәдәниййәтинә ҝүзҝү тутан бир елмдир. Бу елмин призмасындан, ишыглы пәнҹәрәсиндән дәрин гатлара бойлананда доғма халгымызын да тарихин синәсиндә силинмәз изләр гойдуғунун шаһиди олуруг.
Кечмиш дейәндә, дәрһал ҝөзүмүзүн өнүнә гәһрәманлыг сәһифәләри, шифаһи халг әдәбиййаты нүмунәләри, йазылы абидәләримиз, һабелә мемарлыг инҹиләримиз ҝәлир.

Нахчыван Мухтар Республикасы гейд олунан характерик хүсусиййәтләрә ҝөрә тарихин сәһифәләриндә өзүнәмәхсус лайигли йерләрдән бирини тутур.
Бу ҝүн мүстәгил Азәрбайҹан Республикасынын Конститусийасы бүтүн абидәләримизин мадди вә мәнәви сәрвәт кими горунмасыны тәмин едир. Бир сөзлә, тарихи мемарлыг абидәләримиз дөвләт тәрәфиндән горунур.

Шаир-журналист Мухтар Гасымзадәнин тарихи мөвзуларда йаздығы шеирләрлә йахындан таныш олдум. Мүәллиф өз үзәринә сон дәрәҹә шәрәфли бир иш ҝөтүрмүш, вәтәндашлыг бахымындан файдалы вә әһәмиййәтли бир вәзифәнин өһдәсиндән демәк олар ки, уғурла ғәлмишдир.
Илк бахышда һисс едирсән ки, һәр шеир санки бир поетик бәләдчидир. Шеири охудугдан сонра сөзү ҝедән гала, йахуд түрбә һаггында сәндә бөйүк тәсәввүр вә мәһәббәт йараныр. Һардан сөһбәт ҝедирсә, ораны ҝөрмәк һәвәси ойаныр гәлбиндә. Мисралар бойунбағы кими гатарланан Нахчыван абидәләринә көрпү салыр елә бил. Һәр шеирин өзүнәмәхсус вәзифәси, хасиййәти вардыр. Мәсәлән, ҹошгун әдәби тәфәккүрүн мәһсулу олан “Хараба Ҝилан” шеириндә мөһтәшәм шәһәр галыгларынын ҹанлы мәнзәрәсини, хроноложи тарихини, ейни заманда мифиг Шәрг фәлсәфәсинин елементләрини ҝөрүрүк.
Мүәллифин “Ҝәмигайа”сыны характеринә ҝөрә тарфихи вә сийаси бахымдан сон дәрәҹә әһәмиййәтли шеир һесаб етмәк олар. “Бәкир оғлу Әҹәми”, “Оғлан гала, Гыз гала”, “Әлинҹә”, “ Фәрһад еви”, “Ҝүлүстан”, “Гарабағлар түрбәси” вә саир гызылдан гиймәтли өрнәкләримиз тарихимизин ҹанлы шаһидләри кими поезийа гийафәсиндә бир даһа өмүр газанмыш, өзүнә бәдии “паспорт” алмышдыр.

М.Гасымзадәнин ҝәрҝин зәһмәт вә ахтарышларынын бәһрәси олан бу шеирләр елми-нәзәри факторларына, бәләдчи ролуну ойнайан хүсусиййәтләринә ҝөрә һәр бир тарихсевәр үчүн дәйәрли төһфә, вәтәнпәрвәрлик вәсиләсидир. Бүтөвлүкдә бу силсилә шеирләри галаларымызын, түрбә вә абидәләримизин поетик хәритәси дә һесаб етмәк олар.
Әзиз охуҹу, әҝәр Мухтар республикамызын–Нуһла йашыд олан улу Нахчыванымызын тарихи мәдәниййәти илә таныш олмаг истәйирсәнсә бу шеирләрә мүраҹиәт ет; һәр гала көнүл достун, сирдашын, һәр абидә гүрурун, йаддашын олсун.
Исмайыл ҺАҸЫЈЕВ,
Тарих елмләри доктору, Академик.
(Нуһчыхандан ҝәлирәм китабындан сәһ. 15-16)

Атам абидәләр,
Анам түрбәләр.
Гардашым галалар,
Баҹым гүббәләр.
Мави минарәләр
Пак мераҹымдыр.
Оҝәлин гайалар,
О Күл тәпәләр.
О ҝүмүш зағалар,
шәкил тәпәләр.
О йазы дашлары,
Ҹарчы дашлары
мәним алын йазым.
тахтым, таҹымдыр!
Јанар, метеортәк
алышар онлар.
Дили вар, диндирсән
Данышар онлар
Та ки, дүнәнинә,
дөнмәйи баҹар.
Сән ону үрәкдән
севмәйи баҹар.
Оху тарихини,
Оху марагла.
Вәтән торпағыдыр
Китабын, бала
Варагла, варагла,
Ону варагла…
ӘЛИНҸӘ

Белинә кәмәр кими
Бағлайыб сәрт дашлары.
Еһтийат әсҝәр кими,
Сахлайыб мәрд дашлары,
Санки гойубду динҹә,

Әлинҹә.

Дөрд гапланды һовузлар,
Алыр булуддан баҹы.
Зиреһләниб һасарлар.
Гурулуб тахты-таҹы-
Миладдан чох-чох өнҹә,

Әлинҹә.

Вурушуб заман-заман,

Дүшмәни әлдән дүшүб.
Олубду йурда галхан,
Мираншаһ дилдән дүшүб,
Сыхыб Теймуру күнҹә,
Әлинҹә.

“Шаһтахты”- шаһ галасы,
Дизиндә әрләр йатыр.
Шырымланыб йахасы,
Көксүндә сирләр йатыр
Даш алтында дүшүнҹә,
Әлинҹә.

Бурда Атабәй, Өзбәк
Галай бел бағлайыб
“Хәзинәни” сонадәк
Мәлик Таһир сахлайыб
Дөйүшүбдү өлүнҹә
Әлинҹә.

Ҹәлаир дөвләтинин
Һимни, байрағыдыр о,
Мөмин Шәрафәддинин
Јаддаш чырағыдыр о-
Тәзкирәмдир бүтүнҹә
Әлинҹә.
ХАНӘҜАҺ

Әлинҹә галасындан
Үч мин дирсәк йухары.
Ҝәлин, дәрә йохуша
Галхаг ҝедәк йухары.
Ҹевиз гоҹалыб тамам,

Ҹадар-ҹадар голлары.
Кәндирләниб дизинә
Ханәҝаһын йоллары.

Јүз илләрди беләҹә,
Заман дайаныб дуруб.
Һейран галыб Әлинҹә,
Думан дайаныб дуруб.
Адлайыб он дөрд әсри
Јол ҝәлиб Ханәҝаһа.
Говушуб мүридләри
Мөвланә Фәзлуллаһа.
Дағды дашды мүридләр,
Шеир дейир Нәсими…
Хор охуйур гәбрләр:
“Ја Фәзллуллаһ Нәими”.
Сирри — Худайа ҝөрә
Билир бу йер, ҝөй нәдир.
“Инсан үзү китабә”,
Ҝөзәллийи айәдир.
Мат гойуб теймурлары,
Чатыб һагга камала.
Һүруфиләр Ниҝары,
Ҹан дилдары Фәзлуллаһ.
Халигин гүдрәтийлә,
фаили-Мухтар олуб.
Һаггын кәрамәтийлә
Оҹаг олуб, пир олуб.
Мемар Ҹәмаләддинин
Еһтишамыды түрбә
Шейх Фәзлуллаһ ҹәддинин
Јанар шамыды түрбә.
ҺАЧАДАҒ
Башында һәмишә думанлар ҝәзәр
Чағлайар, гайнайар, дашар Һачадағ.
Чичәкләр көксүндә йазыйа бәнзәр,
Олар олк баһара шүар Һачадағ.
Гоша буйнузу ар марал тимсалы,
Олуб Нахчыванын һүснү, ҹамалы.
Дағлар маралына бәнзәр бу һалы
Севән үрәкләри охшар Һачадағ.