ҺӘМ КОММУНИСТДИР, ҺӘМ ДӘ ДЕПУТАТ… – Һәм дә Вәтәндән узагда…

Азәрбаjҹанлыдыр. Анҹаг Азәрбаjҹанда доғулмаjыб. Чүнки нәсилләринин талеjиндә өтән әсрин бир сүрҝүнлүк фаҹиәси вар. 1937-ҹи илдә Азәрбаjҹандан Газахыстана вә Сибирә сүрҝүн едиләнләрин һамысынын талеjи бир-биринә чох бәнзәjир. Бу ҝүн һаггында данышдығым 45 jашлы соjдашымыз 

Мәһәррәм Мәһәррәмов Газахыстанын Талдыкурган шәһәринин Коксу (jәни Ҝөj су) раjонунун Балпык гәсәбәсиндә доғулуб. Газахыстанда бу ил кечирилән Парламент сечкиләриндә галиб ҝәлиб. Азәрбаjҹанлыларын илк депутаты кими Парламент Мәҹлисиндә дә һәм мәнсуб олдуғу Газахыстан Коммунист Халг Партиjасыны, һәм дә Азәрбаjҹан халгыны тәмсил едир. Тәбии ки, әввәлҹә бу мәгама jетишмәjиндән данышды:

– 1998-ҹи илдән тәмсил етдиjим Коммунист Халг Партиjасынын Газахыстанда 105 мин үзвү вар. Һазырда Алматы шәһәр Коммунист Халг Партиjасы Комитәсинин биринҹи катибиjәм, һәм дә Сиjаси Бүросунун үзвүjәм. Бу илләрә гәдәр азәрбаjҹанлы милләтиндән олан депутатлар анҹаг Парламентин ашағы палатасы олан Мәслиһатда тәмсил олунурдулар. Бу ил өлкәнин вилаjәтләриндә Маслиһатлара 6 азәрбаjҹанлы депутатымыз сечилиб. Лакин Газахыстан тарихиндә илк дәфә олараг, Парламент Мәҹлисинә азәрбаjҹанлы кими мән депутат сечилдим. Үнваныма нә гәдәр тәбрикләр ҝәлди. Өлкәнин һәр jериндә jашаjан һәтта танымадығым Азәрбаjҹан диаспорунун үзвләри, jахын достларым чох севиндиләр. Ән әсас да кәндимизә ҝедәндә, һамы ҝөрүшүмә ҝәлди. Һәмjерлиләримиз, азәрбаjҹанлыларымыз гүрур һисси кечирдиләр. Ҝәлә билмәjәнләр зәнҝ етдиләр. Үмумиjjәтлә бурада jашаjан азәрбаjҹанлыларымыз һәмишә бир-биринә даjаг олублар, ахы онлар 1937-нин ағыр ҝүнләриндән , илләриндән, сынагларындан чыхыблар.

— Сизин дә бабаларыныз, нәслинизин бир һиссәси 1937-ҹи илдә Талдыкургана сүрҝүн едилди. Сталинин Гара Репрессиjасынын соjуг күләкләри гапыларынызы дөjдү, кәндинизи, елинизи-обанызы виран гоjду.

– Мән бөjүк нәнәми вә бабаларым Шәрәфи, Мәһәррәми ҝөрмәмишәм. Әҹдадларымыз Нахчыванын Шәрур раjонунун Әрәбjенҝиҹә кәндиндәндирләр. 1937-ҹи илдә бураjа тәкҹә Нахчывандан 600 аилә сүрҝүн олунуб. Һәмин ағыр илләрдә, газах гардашларымыз нәнә-бабаларымыза гуҹаг ачыб, исти jер вериб, jемәк вериб, бизи од-оҹаг саһиби едибләр, өлмәjә гоjмаjыблар. Галанларымыз о шахталарда, соjугларда бәркиjиб чохалдылар, инди кәндимиздә 2000 азәрбаjҹанлы аиләси вар. Бурада газахларла о гәдәр гаjнаjыб гарышдыг ки, о гәдәр меһрибан олдуг ки, инди дә һамымыз бир аиләjик, инди дә хеjир-шәримиз бирдир, бу әнәнәләримиз исә дүнjа дурдугҹа давам едәҹәк. Газахлара мәхсус олан бир адәти горуjараг, мән дә өзүмүн 7 нәсил арха дөнәнимин шәҹәрәсини тәртиб етмишәм. 6 нәсил бабамын адыны билирәм. О шәҹәрәнин 7-ҹиси мән вә гардашымдыр.

Анам һәр заман евдар гадын олду. Анҹаг атам вә анамын хаирәләриндән билирәм ки, нәнәләрим вә бабаларым бу торпагларда чох әзиjjәт чәкибләр, сүрҝүн олунан кәндимизин инсанлары бу торпагларда ҹан гоjублар, бу торпаглара һәjат верибләр, әкиб беҹәрибләр. Ағыр ҝүнләрдә бир олмағы баҹарыблар. Шүкүр Аллаһа ки, әмәкләри илә һәр заман һәм нәслимизин адына, һәм дә Газахыстан дөвләтинә шәрәф ҝәтирибләр. Әвзиндә исә биз дә бу торпагларда аjаг үстә дуруб, бәркимишик. Аиләмиздә ики гардаш идик. Атам ади тракторчу иди. Мән һәмишә Газахыстанын уҹсуз-буҹагсыз чөлләринә, сәһраларына бахыб, фикирләширдим ки, агроном олаҹағам, тахыл, чуғундур әкиб беҹәриб, бу дөвләтин игтисади тәмәлинин кешиjиндә дураҹағам. Торпағы чох севирәм. Бөjүк гардашым һүгугшүнаслығы охуду, вә атамын тәкиди илә мән дә һүгугшүнас олдум.

— Нәслиниз, шәҹәрәниз бу торпагда да артыб чохалды. Азәрбаjҹанлылара хас олан нәjи jашатды Балпык кәндинин азәрбаjҹанлылары?

– Ән әввәл ону деjим ки, Газахыстанда jашаjан азәрбаjҹанлылар, Вәтәндән сүрҝүн олунсалар да , милли адәт-әнәнләрини горуjуб сахладылар. Һәм бурада jашамаг, һәм дә Азәрбаjҹанла әлагәләрини үзмәмәк үчүн кәндин әксәр аиләләри оғланларыны евләндирәндә, чох вахт ҝәлини ҝедиб Азәрбаjҹандан, доҝма Шәрурдан, Нахчывандан, Шәмкирдән, Ҝәнҹәдән ҝәтирдиләр. Инди бир аз дәjишиб һәр шеj … о заман тоjлар да чох мараглы олурду…

— Бәлкә о тоjлардан данышасыныз…

– Бизим jашадығымыз Балпык гәсәбәсиндә әввәлҹә гыз евинә елчи ҝедәрдиләр. Гыз евинин разылығы алынандан сонра, гыза нишан апарардылар. Сонра тоj тәдарүкүнә башланарды. Әвәлләр бурада тоjлар үч ҝүн чәкәрди. Буна ҝөрә дә тоjу һәфтәнин ҹүмә ҝүнүндән башлаjардылар. Һәм бәjин һәjәтиндә, һәм дә ҝәлинин һәjәтиндә газанлар асыларды. Јемәкләрин һамысыны одундан галанмыш оҹағын үстүндә биширәрдиләр. Биз ушаглара да дүрмәк паjлаjардылар. Инди о дүрмәjин ләззәти һеч нәдә jохдур. О дүрмәjә саһиб олмаг үчүн биз ушаглар да ҝаһ ҝәлинин гапысына гачар, ҝаһ да бәjин гапысынын кешиjини чәкәрдик ки, паjымызы ала биләк. һамыjа да паj чатарды. Кәндин, елин-обанын бүтүн ушаглары севинәрдиләр. Һәфтәнин бешинҹи ҝүнү кишиләр бәjин евиндә “Гәндгыран” ҝеҹәсинә jығышар, гыз-ҝәлинләр исә гыз евиндә гызын “Палтарбичди” мәрасиминдә әлләринә хына гоjар, оғлан евинин гыз үчүн алдыглары палтаралара бахардылар. 6-ҹы ҝүн чал-чағыр гыз евиндә башланарды. Базар ҝүнү сәһәр тездән ҝәлиб ҝәлини оғлан евинә апарардылар. Ән гәрибәси о иди ки, гызы бәj евинә аjагла апарардылар. Гара зурнада бир “Вағзалы” чалынарды ки… сәси һәлә дә гулагларымдадыр. Габагда да һәмишә бир нәфәр әлиндә боғазына гырмызы бағланмыш хоруз тутан киши хеjлағы ҝедәрди. Тоjларда адәтән гадынлары ирәли верәрдиләр. Гадынлар бир даирәдә отурардылар. Тоjа ҝәләнләр мүтләг өзләринин гызлар булағындан су ичмиш гызларыны бу тоjа ҝәтирәр, архада исә ҹаван оғланлар даjанарды. Јәгин ки, бу адәт дә гыз сечмә, оғлан бәjәнмә адәти иди. Совет вахтында мусигичиләри мүтләг Азәрбаjҹандан дәвәт едәрдик.

Новруз баjрамы да бир башга тәмтәрагла геjрд олунурду. Әввәл евләрдә тәмизлик ишләри башланарды. Ахырынҹы чәршәнбә һамы гәбристанлыға ҝедиб, өләнләрини jад едәрдиләр. Бу әслиндә инди дә беләдир. Анҹаг о вахт биз ушаглара коса палтары ҝеjиндирәр, чиjнимзә хурҹун асардылар. Ја биз хурҹунумуздан ҝетдиjимиз гапыjа паj верәрдик, jа бизә паj верәрдиләр. Бу әслиндә-гонум-гоншуну, гоһум-әграбаны севиндирмәк үчүн бир фүрсәт иди. Евләрдә jумурталар боjанарады, мәһәлләләрдә мүхтәлиф мәрҹ оjунлары, идман jарышлары, ҝүләш jарышлары кечириләрди.Ҹаванлар гол ҝүҹләрини сынаjардылар. Газахлар да бу баjрамларымызда jахындан иштитак едирдиләр. Биздән фәргли олараг газахлар Новруз баjрамыны , Мүстәгиллик газанандан сонра кечирмәjә башладылар. Бир дә о илләрин тәндиринин әтрини һеч унуда билмирәм. Бизим дә тәндиримиз варды. Нәнәм лаваш биширәрди, әтрафдакы евләрә дә паj ҝөндәрәрди. Бир дә әти говурма едәрдиләр. Биз ушаглар да оҹағын гырағыны кәсдириб дурардыг ки, нәнәмиз о говрмадан бизә нә вахт верәҹәк, паjымызы алмамыш һеч jерә тәрпәнмәздик. Бир дә ки, мәһәррәмлик кечирәрдик. Әввәлләр jерли һакимиjjәт, газахлар, инсанларын нә үчүн ағламагларыны, jығышмагларыны баша дүшмүрдүләр. Елә билирдиләр ки, сиjаси аксиjадыр. Сонралар буна да адәт етдиләр. Мане олмадылар.

— Бу ҝүн Сизин дә тәмсил олундуғунуз Газахыстан Парламентиндә 14 мүхтәлиф милләтин нүмаjәндәси тәмсил олунур.

– Газахыстан вә газахлар һәмишә толерант вә сүлһсевәр олублар. Бу һәм дә Түрк дүнjасынын ағсаггалы, мүдрик халг лидери Нурсултан Назарбаjевин узагҝөрән сиjасәтидир. Башга милләтләрин нүмаjәндәләри кими, азәрбаjҹанлылар да һәр заман бу дөвләтин бәргәрар олмасында өзләринин һалал әмәк вә зәһмәтләрини әсирҝәмәjибләр. Нәинки, азәрбаjҹанлылара, бурада һеч бир инсана миллиjjәтинә вә мәнсубиjjәтинә ҝөрә фәрг гоjулмаjыб. Баҹарығы, пешәкарлығы олан инсан үчүн дөвләт тәрәфиндән һәр ҹүр шәраит jарадылыб, истедадлы инсанларын уғур пилләсиндә jүксәлмәси үчүн бүтүн гапылар үзләринә ачыг олуб. Һәм Совет Газахыстаны мөвҹуд олан вахтларда, һәм дә Газахыстан өз мүстәгиллиjини әлдә етдиjи өтән 25 илин һәр ҝүнүндә, һәр тарихиндә азәбаjҹанлыларымызын да әмәjи вә имзасы вар.

— Бу ҝүн өлкәнин талеjүклү мәсәләләри һәлл едиләндә, гәрарлар вә ганунлар гәбул едиләндә парламентдә мүзакирә олунан мәсләләрдә Сиз дә өз сөзүнүзү деjир, имзанызы атырсыныз. Биз дә Хәзәрин бу бири үзүндә Сизин кими оғулларла шәрәф дуjуруг.

– Бәли, мән һүгугшүнасам. Бу ҝүн бир чох ганунларын мүзакирәсиндә, инсанларын сосиал вә мадди рифаһ һалынын jүксәлмәси үчүн галдырылан мәсәләләрин һәлл едилмәсиндә өз сөзүмү вә тәмсил етдиjим партиjамын сөзүнү деjирәм. Партиjанын тәләбләрини дә лазымы сәвиjjәдә парламентин трибунасындан сәсләндирә билирәм. Газахыстан Коммунист Халг Партиjасы физики әлиллиjи олан инсанларын көмәjинә чатмаг, онлара һәрәкәт етмәк үчүн мүхтәлиф ҹиһаз вә апаратларын, техники васитәләрин алынмасы мәсәләсини Баш назирин вә Һөкумәтин гаршысында галдырды. Нәтиҹәси дә мүсбәт олду. Иҹтимаи Шуранын дөвләт һакимиjjәтиндә ролунун тәнзимләнмәси мәсәләләрини даима нәзарәтдә сахлаjырыг. Парламент динләмәләриндә Газахыстан Республикасынын ҹинаjәт, ҹинаjәт-просесуал вә диҝәр ганун мәҹәлләләриндә модернләшмәнин тәтбиги үчүн мобил сурәтдә ишләjирик, мүзакирәләр апарырыг. Бу илин сентjабр аjындан бу ҝүнә кими 50-jә jахын ганун мәҹәлләси мүзакирә олунуб. 4 дәфә депутат сорғусу вериб, һакимиjjәтә вә һөкумәтә сонунда мүсбәт ҹаваб алмышам. Хәрчәнҝ хәстәлиjи олан ушагларын дөвләтин там һимаjәсинә ҝөтүрүлмәси кими мүһүм бир мәсәләнин һәллинә наил олдуг. Сосиал дуруму чәтин олан инсанларын даима jанындаjыг. Мәһкәмә-һүгуг системиндәки jениликләрдә бизим дә имзамыз вар. Газагхыстан Республикасынын Парламернт Мәҹлисинин иҹласларында Чернобыл гәзасында сағламлығыны итирән аиләләрин үзвләри үчүн тибб мәркәзинин ачылмасы мәсәләсини галдырмышам. Ҹәмиjjәтимизи вә инсанларымызы нараһат едән бүтүн мәсәләләри даим диггәтдә сахлаjыр, өлкә башчысы Нурсултан Назарбаjевин арзусуна уjғун олараг, инсанларын мадди вә мәнәви рифаһ һалынын jүксәлмәси үчүн әлимиздән ҝәләни едирик.

Мән 20 jанвар 1990-ҹы ил һадисәләрини хатырлаоырам. Мәшһур Олжас Сүлеоменов Бакыоа—Азәрбаоҹанын һараоына биринҹи ҝәләнләрдән иди. Азәрбаоҹанын әрази бүтөвлүоү мәсәләләриндә Газахыстан дөвләти һәр заман Азәрбаоҹанын оанындадыр. Үмимиооәтлә, ҝөтүрәндә исә Газахыстан бүтүн дөвләтләрин һагг ишини дәстәкләоир, һәр заман дөвләт башчысы Нурсултан Назарбаоев һәлли мүшкүл мәсәләләрдә барышыг миссиоасы лидерлиоини, ағсаггаллығы өз үзәринә ҝөтүрүр. Мән инанырам ки, Азәрбаоҹанын 20 фаиз торпагларынын өзүнә гаотарылмасы һаггында БМТ-нин гәбул етдиои 4 гәтнамә дә өз һәллини тапаҹаг. Инсанлар сүлһ шәраитиндә, гоншулуг шәраитиндә оашамалыдырлар. Буна өорәшмәоин вахты чатыб. Ана Вәтәнимдә баш верән һадисәләр һәмишә мараг даирәмдәдир. Јадыма ҝәлир, 1982-ҹи илдә рәһмәтлик Һеодәр Әлиоеви ССРИ Мәркәзи Комитәсинин Партиоа Бүросуна үзв сечмишдиләр. Биз чох севинирдик. Бүтүн кәндимиз, гәсәбәмиз севинирди. Фәхр едирдик… һәм дә она ҝөрә ки, о бизим гооуб ҝәлдиоимиз Нахчывандан иди. Онун һаггында әтрафда ешитдиоимиз хош сөһбәтләрдән фәрәһләнәрдик. Вәтәндән узагда бүтүн азәрбаоҹанлылар белә олур. Бу ҝүн исә Азәрбаоҹандан баш верән һадисәләрә етинасыз гала билмирәм. Вә нә оахшы ки, бөоүк Һеодәр Әлиоевин мәктәбиндән һәм һәоат дәрси, һәм дә сиоаси дәрс алмыш Илһам Әлиоев кими бир дөвләт башчымыз вар. О Һеодәр Әлиоев оолунун инамлы давамчысыдыр.- Ана Вәтәнә бу гәдәр мәһәббәтиниз вә ешгиниз олдуғу һалда, 30 илдир ки, Азәрбаjҹанда олмамысыныз.

– Бу ҝүн бизим нәслин нүмаjәндәләринин jарысы Шәмкирдә, jарысы Шәрурда, jарысы да Нахчыванда jашаjыр. Деjирсиниз нәjи унутмурам?! Ушаглығымы… Дүнjада мүнасибәтләр, базарлар дәjишди. Биз дә тез-тез Вәтәнә ҝедиб ҝәлә билмәдик. Анҹаг анам бу jахынларда ҝетмишди. Мәндән фәргли олараг, анам имкан оланда хеjир-шәр jерләринә ҝедир. Мән дә ҝетмәк истәjирәм. Јәгин ки, бу jахынларда вахт тапыб ҝедәҹәм. Ҝедиб о ушаглығымдан галан достлары ҝөрмәк истәjирәм. Истәjирәм ҝөрүм неҹә бөjүдүләр, инди неҹә ҝөрүнүрләр. О күчәләри, о евләри, оjнадығымыз мәһәлләләри ҝөрмәк истәjирәм. Бизи атам jаj тәтилиндә һәмишә Шәрура ҝөндәрәрди. Биз ораjа ҝедәндә кәнддәки ушаглар бизә “урус-мүсәлманы” деjәрдиләр. Чүнки азәрбаjҹанҹа чәтин данышардыг. Үч аj jаjдан сонра евә, Балпыка гаjыданда исә бурадакы ушагларла азәрбаjҹана данышардыг. Бизим менталитет доғрудан фәрглидир. Азәрбаjҹаны анламаг үчүн ҝәрәк Азәрбаjҹанда доғуласан.

Газахыстанын Парламент Мәҹлисиндә азәрбаjҹанлылары тәмсил едән депутат Мәһәррәм Мәһәррәмов бу ҝүн һүгугшүнас кими өлкәнин jазылан ганунларына рәj верәнләрдән, бу ганунларын инсанларын вә өлкәсинин рифаһы үчүн ишләмәсинә чалышанлардан биридир. Газахыстан тарихиндә бизим шәрәфли вә шанлы , адлы-санлы азәрбаjҹанлыларымыз чох олуб. Јахшы ки, Вәтәндән узагда Вәтәнимизә шәрәф-шан ҝәтирән соjдашларымыз вар. Буна ҝөрә севинмәjә дә дәjәр.

Аида Еjвазлы.
Астана-Бакы. 2016.

Дәрҹ олунуб: 07/12/2016 — 18:10

Истинад: азполитика.инфо